Bogusławski Wojciech, ur. 9 IV 1757, Glinno k. Poznania, zm. 23 VII 1829, Warszawa,
ojciec Stanisława, aktor, dramatopisarz, reżyser, dyrektor teatru.
Bogusławski Wojciech
Encyklopedia PWN
fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
1778 debiutował w Warszawie równocześnie jako aktor, śpiewak operowy i autor sceniczny; 1781 przeniósł się do teatru we Lwowie; 1783–85, 1790–94 i 1799–1814 był dyrektorem Teatru Narodowego; prowadził własny teatr w Wilnie 1785–90 i Lwowie 1794–99; organizował gościnne występy w innych miastach (Dubno, Grodno, Kalisz, Poznań, Łowicz, Kraków, Gdańsk). Propagator ideologii oświecenia, rzecznik Stronnictwa Patriotycznego i wolnomularz, walczył o byt stałego, zawodowego teatru polskiego, o narodowy i postępowy repertuar; wystawiał sztuki o aktualnych treściach politycznych i społecznych (np. Powrót posła J. Ursyna Niemcewicza 1791). Tworzył teatr pełniący ważną funkcję wychowawczo-obywatelską (zwłaszcza po upadku państwa polskiego); napisał dla niego, głównie na podstawie obcej literatury dramatycznej, zgodnie z teorią i praktyką oświeceniowego przekładu literackiego, ok. 80 komedii i tragedii (Szkoła obmowy według R. Scheridana 1793, Henryk VI na łowach 1793, Spazmy modne według F. Albergatiego Capacellego 1797). Był współtwórcą polskiego teatru operowego; zwalczał włoski monopol operowy; komedię F. Bohomolca Nędza uszczęśliwiona przerobił na pierwszą polską operę, z muzyką M. Kamińskiego (1778); był twórcą komicznej opery Cud mniemany, czyli Krakowiacy i Górale (1794, z muzyką J. Stefaniego). Wprowadził na polską scenę dramaty W. Szekspira (Hamlet 1789, Otello 1801) ) i innych autorów obcych, m.in. F. Schillera, P. Corneille’a, J. Racine’a, Woltera. Występował do 1827; stworzył typ sceptycznego, ale zarazem pogodnego „mędrca z ludu”, zwycięsko pokonującego wszelkie przeciwności, najpełniej wypowiadającego się w stosownej „piosneczce” (Stary Dominik — Taczka occiarza L.S. Merciera, Bardos — Cud mniemany..., Ferdynand Kokl — Henryk VI na łowach); grał także role tragiczne (Król Lir Szekspira, Stary Horacjusz — Horacjusze Corneille’a, Luzynian — Zaira Woltera) i śpiewał partie operowe. W 1811 założył w Warszawie pierwszą szkołę dramatyczną; duży wpływ wywarł na rozwój polskiego aktorstwa; 1812 napisał podręcznik gry aktorskiej (w 3 częściach) Dramaturgia, czyli Nauka sztuki scenicznej dla Szkoły Teatralnej napisana przez Wojciecha Bogusławskiego w Warszawie (część 2. Mimika wydana 1965). Cieszył się u współczesnych ogromnym autorytetem; w czasach stanisławowskich nazywano go „polskim Molierem”; po 1795 zyskał sobie miano „ojca teatru polskiego”. Dzieła dramatyczne (t. 1–12 1820–ok. 1830), w tym: Dzieje Teatru Narodowego... (wydanie fotooffsetowe 1965).
