Bloch Marc
 
Encyklopedia PWN
Bloch
[blok]
Marc Wymowa, ur. 6 VII 1888, Lyon, zm. 16 VI 1944, k. Lyonu,
historyk francuski.
Cytat
Kalendarium
Urodził się 6 VII 1888 w Lyonie w rodzinie żydowskiego pochodzenia, przenikniętej silnie francuskim patriotyzmem, która opuściła przyłączoną 1871 do Niemiec Alzację.
Pokolenie dwóch wojen światowych
Jego ojcem był Gustav Bloch, profesor historii starożytnej. Dzieciństwo i młodość Marc spędził w Paryżu, w liceum wyróżniając się zwłaszcza w nauce klasycznej łaciny i greki, języku francuskim, geografii i historii. Od 1904 studiował w paryskiej Ecole Normale Superiere, specjalizując się w historii średniowiecznej, 1908 otrzymał agregację z historii i geografii. W latach 1908–1909 odbył studia uzupełniające w Niemczech, pozostając przez resztę życia pod wrażeniem osiągnięć historiografii niemieckiej nie stronił też od jej krytyki, szczególnie w okresie nazizmu. W 1912–14 nauczyciel historii w liceach w Montpellier i Amiens. Podczas I wojny światowej oficer francuskiej armii odznaczony wieloma odznaczeniami wojskowymi. Wynikiem jego przeżyć i refleksji wojennych był szkic socjologiczny o mechanizmie plotki na froncie, uznany z a jedno z prekursorskich dzieł w dziedzinie psychologii społecznej. W 1920 uzyskał doktorat na Sorbonie z najwyższą oceną za rozprawę Królowie i poddani. Rozdział z historii kapetyńskiej (wydanie 1920). Po odzyskaniu przez Francję Alzacji 1919–36 wykładowca i profesor historii średniowiecznej na uniwersytecie w Strassburgu, od 1936 na paryskiej Sorbonie sprawował jedyną wówczas we Francji katedrę historii gospodarczej. W 1929 współzałożyciel i współredaktor wraz z bliskim przyjacielem, Lucieniem Lefebvrem (do 1939), czasopisma „Annales d’Histoire Economique et Sociale” oraz współtwórca tzw. szkoły Annales, która przeciwstawiała się tradycyjnej historiografii. Na łamach swego czasopisma publikował i recenzował prace polskich historyków (m.in. J. Rutkowskiego, M. Handelsmana, Z. Wojciechowskiego, pozostawał w kontakcie z jednym z najwybitniejszych polskich historyków gospodarczych, Janem Rutkowskim. 1933 wziął udział w Międzynarodowym Kongresie Nauk Historycznych w Warszawie.
Tuż przed wybuchem II wojny światowej zgłosił się na ochotnika do armii i jako oficer był świadkiem przegranej Francji w kampanii czerwcowej 1940. Swoje obserwacje i przemyślenia z tego okresu zawarł w tomie L’etrange default (wydanie 1946), będącym przenikliwą krytyką dowództwa wojska i polityki francuskiej. Po przedostaniu się do strefy Vichy aż do wymuszonej (ze względu na swe żydowskie pochodzenie) emerytury był wykładowcą na uniwersytetach w Clermont-Ferrand (1940–41) i Montpellier (1942). Mimo propozycji profesury w USA nie zdecydował się na wyjazd, aktywnie działając we francuskim ruchu oporu. Aresztowany przez gestapo III 1944, torturowany, został rozstrzelany (16 VI) w pobliżu swego rodzinnego Lyonu niedługo po lądowaniu aliantów w Normandii.
Prekursorskie dzieła i szkoła Annales
Marc Bloch był historykiem dziejów gospodarczych, często wychodzącym poza ramy chronologiczne swej ulubionej epoki, średniowiecza, w stronę okresu wczesnonowożytnego. Jego sposób myślenia i naukowego pisarstwa wykraczał poza tradycyjny nurt historii „wydarzeniowej”, łącząc zgodnie z postulatami szkoły Annales metody badań innych dziedzin nauk, głównie socjologii i ekonomii, dla analizy takich problemów jak: przekształcenia świadomości zbiorowej, historia rolnictwa, ruchów cen i koniunktur gospodarczych. Cechą charakterystyczną warsztatu Blocha (i annalistów) była metoda socjologiczna (silny wpływ E. Durkheima) z antyindywidualizmem (sprzeciw wobec postrzegania dziejów głównie jako zbioru pojedynczych faktów i wydarzeń będących wytworem „wielkich” ludzi) na rzecz analizy kompleksowych procesów historycznych i ewolucji wyobrażeń zbiorowych (np. świadomość religijna, narodowa, moralność), a także odejście od wyłącznie opisowego dziejopisarstwa na rzecz bardziej problemowego i analitycznego ujęcia. Kolejną nowatorską cechą Blocha i jego szkoły było użycie metody komparatystycznej — porównywania podobnych zjawisk i procesów historycznych w różnych kręgach cywilizacyjnych i kulturowych. Stało się to hasłem do odejścia od dominującego w historiografii Starego Kontynentu europocentryzmu.
Ukoronowaniem wczesnego etapu studiów Blocha (i zapowiedzią nurtu programowego przyszłej szkoły Annales) była obszerna monografia Królowie i cudotwórcy (1924, wydanie polskie 1998) poświęcona charyzmatycznej mocy i rytuałom uzdrawiania skrofułów przez królów francuskich i angielskich w średniowieczu i wczesnej nowożytności. Dziełem podstawowym w twórczości międzywojennej autora stała się monumentalna historia wsi francuskiej (Les caracteres originaux de l’histoire francaise, 1931). Z kolei opublikowane na początku II wojny światowej, niedokończone, dwutomowe Społeczeństwo feudalne (1939–40, wydanie polskie 1981) m.in. dzięki wirtuozowsko zastosowanej metodzie komparatystycznej (porównanie feudalizmu europejskiego z „feudalizmem” japońskim) weszło do kanonu światowej mediewistyki.
Podobnie do kanonu metodologii historycznej weszło napisane w okresie wojennym z niezrównana lekkością i elegancją języka dzieło Pochwała historii (1949, wydanie polskie 1960).
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia