Beckett Samuel
 
Encyklopedia PWN
Beckett
[bẹkıt]
Samuel, ur. 13 IV 1906, Dublin, zm. 22 XII 1989, Paryż,
pisarz irlandzki, autor Czekając na Godota.
Kalendarium
Urodził się 13 IV 1906 w Dublinie. W 1928–29 pracował jako lektor języka angielskiego w Paryżu, gdzie zawarł znajomość z J. Joyce’em i został jego sekretarzem literackim; 1938 osiedlił się we Francji; podczas II wojny światowej brał udział w ruchu oporu. Zmarł 23 XII 1989 w Paryżu. Twórczość Becketta zainicjowały napisane w języku angielskim eseje krytyczne Dante... Bruno. Vico.. Joyce (1929) i Proust (1931) oraz poemat Whoroscope (1930). W tym okresie Beckett czytywał m.in. A. Schopenhauera i I. Kanta, uprawiając nowelistykę (zbiór More Pricks than Kicks 1934) i nie zaniedbując poezji (tom Echo’ Bones 1935), by w końcu napisać powieść Murphy (1938) otwierającą główny nurt — egzystencjalny — jego pisarstwa, traktującego o nędzy ludzkiej kondycji i wypływającej stąd beznadziejności istnienia.
Twórca teatru absurdu
Po wojnie podjął decyzję tworzenia w języku francuskim. Trylogia powieściowa: Molloy (1951, wydanie polskie 1983), Malone umiera (1951, wydanie polskie 1997) i Nienazywalne (1953) przedstawia absurd i daremność bezcelowych poszukiwań bohaterów, zdegenerowanych fizycznie i psychicznie, opowiadających nic nie znaczące historie, wegetujących w świecie, w którym nie sposób odróżnić szczęście od nieszczęścia, bowiem określić znaczenie słów jest zadaniem niewykonalnym. Utwory te (inspiracją był Joyce, także F. Kafka) cechuje stopniowe odrzucanie tradycyjnych składników powieści: bohaterowie, intryga i wydarzenia są poddane systematycznej degradacji i redukcji, co czyni z Becketta prekursora nowej powieści. Z późniejszej prozy na wyróżnienie zasługują: Wyobraźnia martwa wyobraźcie sobie (1956), Dość (1966), Dzyń (1966), a zwłaszcza Wyludniacz (1970). Sztuka Czekając na Godota (słynna inscenizacja R. Blina z 5 I 1953) otworzyła nową epokę w historii dramatu, zdobyła światowy rozgłos i postawiła autora w awangardzie teatru absurdu, co utrwaliły następne utwory: Końcówka (1957), Ostatnia taśma Krappa (1959), Radosne dni (1961) i Komedia (1963). Podobnie jak w powieściach, Beckett stopniowo redukował rolę postaci i intrygi, na bohaterów wybierając istoty kalekie i samotne, zmierzające do nieuchronnego końca absurdalnej wegetacji.
Wizja wieloznaczności świata, zatarta świadomość bohaterów
Dzieła Becketta, z licznymi wzmiankami erudycyjnymi, także z akcentami religijnymi, dają możliwość różnorakiej interpretacji; jakkolwiek pesymistyczne, zawierają pierwiastki komizmu, oscylując między komedią a dramatem o tragicznym wydźwięku.
Pisarstwo Becketta jest bardzo oszczędne w warstwie leksykalnej i stylistycznej, świadomie zmierza do wyrażenia wieloznaczności świata; niektóre utwory są bardzo zwięzłe, a zarazem trudniejsze w odbiorze, z racji zaniku bohatera, czy wręcz słowa, na rzecz obrazu i dźwięku (m.in.: Akt bez słów 1956, Akt bez słów II 1959, Film 1964; miniatury dramatyczne, np. Katastrofa 1982). Począwszy od lat 60., Beckett tworzył w obu językach (angielskim i francuskim); ostatnim utworem był tekst poetycki what is the word (1989). Pisał także słuchowiska radiowe, scenariusze filmowe i telewizyjne, był autorem angielskich i francuskich przekładów własnych dzieł; od połowy lat 60. sam inscenizował swoje sztuki w Paryżu, a zwłaszcza w Berlinie (Schillertheater). W Polsce wystawiono większość dramatów Becketta; wybitne zasługi w upowszechnianiu jego twórczości — jako tłumacz, badacz i reżyser — położył A. Libera. W 1969 Samuel Beckett otrzymał Nagrodę Nobla.
Bibliografia
Nowele, Warszawa 1958;
Pierwsza miłość, Kraków 1973;
Teatr, Warszawa 1973;
Pisma prozą, Warszawa 1982;
Dzieła dramatyczne, oprac. A. Libera, Warszawa 1988;
Dramaty, oprac. A. Libera, «Biblioteka Narodowa», S. II nr 241, Wrocław 1995;
Wierność przegranej, wybór szkiców kryt., Kraków 1999.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Beckett Samuel, Czekając na Godota, wystawienie polskie, Warszawa, 1957fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia