Ateny, Partenon

fot. L. Zielaskowski/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN

Ateny, Partenon

Główne sanktuarium Aten, dedykowane patronce miasta Atenie, powstało w 2. połowie V w. p.n.e., w miejscu dwóch wcześniejszych budowli z VI w. (Hekatompedon) i początków V w. (tzw. Partenon Starszy). Spalony przez Persów Akropol otrzymał za czasów Peryklesa monumentalną oprawę architektoniczną. Obok Propylei i Erechtejonu zbudowano świątynię poświęconą Atenie-Dziewicy (Atena Partenos). Projekty Iktinosa zrealizował 447–432 p.n.e. Kallikrates. Budowla, będąca doryckim peripterosem, została wzniesiona z panatelickiego marmuru. W celi umieszczono czczony posąg Ateny Partenos, dłuta Fidiasza — jeden z cudów antycznego świata. Ten sam artysta kierował wykonaniem dekoracji rzeźbiarskiej świątyni, m.in. słynnego fryzu i tympanonów, figur na przyczółkach. W latach 662–1460 Partenon był kościołem, a następnie, po zdobyciu miasta przez Turków, meczetem. Podczas wojny turecko-weneckiej w końcu XVII w. znajdował się tu skład prochu. Wenecki pocisk spowodował katastrofalną w skutkach eksplozję, która przeistoczyła znakomicie do tej pory zachowaną budowlę w ruinę (1687). Kolejną stratą było wywiezienie w początkach XIX w. do londyńskiego British Museum większości marmurowych rzeźb, m.in. z fryzu i przyczółków, przez lorda Elgina, ambasadora brytyjskiego przy Wielkiej Porcie. W XX w. Partenon, poddany ciągłym pracom zabezpieczającym, został częściowo zrekonstruowany.

Ateny, Partenon, świątynia Ateny Partenos na Akropolu, 448–438 p.n.e. (Grecja)

Fidiasz, fragmenty rzeźb z Partenonu ateńskiego, 438–432 p.n.e. — British Museum, Londyn

Fidiasz, Atena Partenos — Narodowe Muzeum Archeologiczne, Ateny

Panatenaje (procesja podczas ateńskiego święta ku czci Ateny), młodzieńcy niosący amfory z oliwą, relief fryzu zdobiącego Partenon w Atenach, warsztat Fidiasza, 447–443 — Muzeum na Akropolu, Ateny