żywności produkcja
 
Encyklopedia PWN
żywności produkcja,
produkcja artykułów spoż. i napojów, w szerszym znaczeniu działalność związana z uzyskiwaniem roln. produktów roślinnych (płody rolne) i zwierzęcych (mięso, tłuszcze), produktów z runa leśnego (jadalne owoce leśne, grzyby), pozyskiwaniem ryb i in. produktów morza, oraz przetwarzanie tych produktów na artykuły żywnościowe do szybkiego spożycia lub nadające się do przechowywania;
w szerszym znaczeniu działalność związana z uzyskiwaniem roln. produktów roślinnych (płody rolne) i zwierzęcych (mięso, tłuszcze), produktów z runa leśnego (jadalne owoce leśne, grzyby), pozyskiwaniem ryb, małży, krewetek, oraz przetwarzanie tych produktów na artykuły żywnościowe do szybkiego spożycia lub nadające się do przechowywania; w węższym znaczeniu produkcja żywności obejmuje tylko przetwarzanie; termin wprowadzony od 1994 do ewidencji i statystyki w Polsce, zgodnie z Eur. Klasyfikacją Działalności (EKD) na miejsce obowiązującego do 1993 systemu Klasyfikacji Gospodarki Nar. (KGN), odpowiadający dawnemu przemysłowi spoż. i jego branżom; gł. jej grupy: produkcja, przetwórstwo i konserwowanie mięsa i produktów mięsnych; przetwarzanie i konserwowanie ryb i produktów rybołówstwa; przetwórstwo owoców i warzyw; produkcja olejów i tłuszczów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego; produkcja artykułów mleczarskich; wytwarzanie produktów przemiału zbóż, skrobi i produktów skrobiowych; produkcja gotowych pasz dla zwierząt; produkcja pozostałych artykułów spoż. (m.in. wyrobów piekarniczych, ciastkarskich i cukierniczych, produkcja cukru, produkcja makaronów, produkcja przypraw, produkcja homogenizowanych artykułów żywnościowych i żywności dietetycznej); produkcja napojów.
Produkcję żywności charakteryzują: ścisłe związki z roln. bazą surowcową, a dla niektórych produktów także z rybołówstwem i leśnictwem (runo leśne), niska trwałość oraz znaczna podatność na zepsucie zarówno surowców jak i wyprodukowanych z nich artykułów spoż., duże wahania sezonowe podaży surowców rolnych i w związku z tym konieczność gromadzenia zapasów i rezerw — stąd potrzeba rozwoju przechowalnictwa i chłodnictwa; swoistą cechą artykułów spoż. i napojów, będących produktami pierwszej potrzeby, jest także konieczność ciągłego (niekiedy codziennego) zaopatrywania się w nie przez konsumentów, a co za tym idzie ścisłe powiązanie produkcji i dystrybucji żywności z polityką wyżywienia. W większości krajów produkcja artykułów spoż. i napojów, jako ważny element bezpieczeństwa żywnościowego, podlega ochronie ze strony polityki własnego państwa (różne formy interwencjonizmu agrarnego, wprowadzanie norm w odniesieniu do żywności, np. zdrowotności), natomiast w handlu międzynar. stanowi przedmiot walki konkurencyjnej, a także restrykcji i barier handl. w eksporcie i imporcie. Wśród przem. i rzemieślniczych zakładów produkujących artykuły spoż. i napoje przeważają na ogół zakłady małe i średnie, lokalizowane gł. w roln. rejonach produkcji surowca bądź w miejskich ośr. konsumpcji (zbytu); charakteryzuje je niski poziom koncentracji.
Ze względu na dużą różnorodność przetwarzanych surowców, jak i stosowanych technologii w produkcji żywności wyodrębnia się m.in. cukrownictwo, krochmalnictwo, mleczarstwo, młynarstwo, olejarstwo, piekarstwo, cukiernictwo, przetwórstwo mięsa, przetwórstwo owocowo-warzywne, serowarstwo, gorzelnictwo, piwowarstwo, winiarstwo. Rozwój hist. poszczególnych dziedzin nie był równoczesny ani nie przebiegał identycznie, do najstarszych z nich zalicza się młynarstwo, piwowarstwo, winiarstwo, natomiast w zasadzie dopiero w XX w. została zapoczątkowana produkcja mrożonej żywności (mrożonki), koncentratów spożywczych, odżywek. Rozwój produkcji artykułów spoż. i napojów jest kształtowany z jednej strony przez ogólne społ.-ekon. warunki zapotrzebowania (popytu) na żywność, wynikające z przyrostu liczby ludności i poziomu jej dochodów oraz preferencji konsumpcyjnych, z drugiej zaś strony będzie wynikał z dalszego postępu w dziedzinie technologii żywności. Konsumenci pragną żywności wygodnej, bezpiecznej i ekon. w użyciu, jaką osiąga się przez wysoki stopień przetwórstwa, równocześnie jednak zwiększa się zainteresowanie żywnością naturalną, zdrowszą, której produkcja uwzględnia w większym stopniu aspekty ekologiczne. W technologii żywności i mechanizacji produkcji artykułów spoż. i napojów obserwuje się zwiększenie udziału biotechnologii i technologii enzymatycznej; rozwija się materiałoznawstwo żywności (m.in. badania w zakresie struktury molekularnej żywności, tekstury); następuje postęp w mechanizacji i automatyzacji linii produkcyjnych, komputeryzacji procesów przetwarzania i zarządzania, z równoczesnym uwzględnieniem stale rosnących wymagań w zakresie ochrony środowiska.
W Polsce również na pocz. XXI w. produkcja żywności zajmowała czołowe miejsce wśród wszystkich działów działalności produkcyjnej, zarówno pod względem wielkości produkcji, jak i zatrudnienia; polską produkcję żywności cechuje na ogół dobra jakość surowców i produktów oraz wysoka zdrowotność, choć niekiedy ustępuje zagr. pod względem asortymentu, poziomu technologii i mechanizacji, estetyki opakowań. Podobnie jak w wielu rozwiniętych krajach, również w Polsce obserwuje się szybki wzrost produkcji koncentratów spoż., mrożonek, wyrobów paczkowanych, żywności dla dzieci (odżywek) oraz żywności niskoenerg. (niskokalorycznej), dietetycznej, dla diabetyków itp.
Włodzimierz Kamiński
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia