zasady nauczania
 
Encyklopedia PWN
zasady nauczania,
ogólne reguły postępowania dydaktycznego, których przestrzeganie warunkuje realizację celów kształcenia;
zalicza się do nich zasady: 1) poglądowości; 2) przystępności; 3) świadomego i aktywnego udziału uczniów w procesach uczenia się i nauczania; 4) systematyczności; 5) trwałości zdobytych przez uczniów wiadomości; 6) indywidualizacji i uspołecznienia; 7) związku teorii z praktyką. Współczesna dydaktyka, uznając wielorakie uwarunkowania procesów edukacji, ustala zasady, które uwzględniają również szerszy kontekst dydaktyczny, m.in. stosunki społ. w klasie szkolnej, efektywność systemów pedag. czy organizację kształcenia. Jedną z najbardziej elementarnych jest zasada poglądowości (postulowana już przez niektórych pedagogów okresu odrodzenia, upowszechniona przez J.Á. Komenskiego); zgodnie z nią uczniowie powinni pozyskiwać wiedzę nie tylko z wypowiedzi nauczyciela, ale także z obserwacji i doświadczenia; domaga się ona, by punktem wyjścia w nauczaniu były spostrzeżenia uczniów i by dopiero na ich podstawie dochodzić do pojęć i sądów ogólnych; w szerszym ujęciu zasada ta zaleca kojarzenie spostrzeżeń, słów i działania w taki sposób, aby poznawanie rzeczywistości odbywało się w toku prób oddziaływania na nią. Zasada przystępności wskazuje na konieczność opierania się w procesie kształcenia na prawidłowościach rozwoju psychopoznawczego uczniów, uwzględniania różnic indywidualnych oraz maksymalizowania sił i możliwości rozwojowych uczniów. Zasada świadomego i aktywnego udziału uczniów domaga się stworzenia uczniom optymalnych warunków do samodzielnego myślenia, działania, samokształcenia i samorealizacji. Przestrzeganie zasady systematyczności warunkuje skuteczność procesu kształcenia, prowadząc do racjonalnego porządkowania wiedzy, planowego i stopniowego jej opanowywania poprzez korelację treści, rozpoznawanie zależności log., teorii i praw nauk.; oczekuje się zatem od nauczycieli systematyzacji i hierarchizacji celów kształcenia, a zarazem porównywania ich z osiągnięciami uczniów; z tego też względu konieczne jest racjonalne wykorzystywanie przez nauczycieli czasu zajęć dydaktycznych i sprawdzanie osiągnięć szkolnych. Efektywność procesu kształcenia ma także zapewnić przestrzeganie zasady harmonijnego łączenia form pracy indywidualnej z aktywnością w małych grupach społ. lub w dużych zbiorowościach (zasada indywidualizacji i uspołecznienia). Zasada związku teorii z praktyką wskazuje natomiast na konieczność łączenia wiedzy nauk. z praktyką codziennego życia.
Bogusław Śliwerski
Bibliografia
B. Nawroczyński Zasady nauczania, Wrocław 1957;
T. Lewowicki Indywidualizacja kształcenia — dydaktyka różnicowa, Warszawa 1977;
Cz. Kupisiewicz Dydaktyka ogólna, Warszawa 2000;
J. Półturzycki Dydaktyka dla nauczycieli, Płock 2002;
W. Okoń Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, Warszawa 2003.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia