włoskie komuny miejskie

włoskie komuny miejskie XI–XIII w.,

organizacje samorządu miast w północnych i środkowych Włoszech

nawiązywały do tradycji rzymskich municypiów; zapoczątkowały je dobrowolne związki organizacji cechowych, zw. komunami; w powstawaniu włoskich komun miejskich XI–XIII ważną rolę odegrał Kościół, osadzający w miastach biskupów z prawami zwierzchnimi nad miejscem rezydencji; na przeł. XI i XII w. włoskie komuny miejskie XI–XIII stały się instytucjami publicznymi, doprowadzając do unifikacji praw oraz wykształcenia się kolegialnej władzy — wybieralnej Ścisłej Rady i konsulów jako najwyższych urzędników; swą niezależność umacniały wraz z rozwojem gosp. i ekspansją terytorialną, a ich władza została uznana przez Kościół i cesarza; we włoskich komunach miejskich XI–XIII dominujące wpływy zdobyła warstwa zw. popolo grasso (szlachta, urzędnicy, biskupi i ziemiaństwo); w XIII w. dostęp do władzy wywalczył lud miejski (popolo minuto); walki wewnątrz miast doprowadziły do ewolucji włoskich komun miejskich XI–XIII w tzw. komuny podesty (XII–XIV w.), w których władzę adm. i wojsk. powierzano naczelnikowi, zw. podestą, nie związanemu z walczącymi stronnictwami; najpotężniejsze włoskie komuny miejskie XI–XIII dały pocz. późniejszym księstwom wł., przesądzając o wielowiekowym rozdrobnieniu polit. Włoch.