użyteczna skala naświetleń

użyteczna skala naświetleń, użyteczna rozpiętość naświetleń,

fot. pojęcie stosowane w sensytometrii, określające pojemność informacyjną danego materiału światłoczułego;

oznacza rozpiętość między wielkością najmniejszego i największego naświetlenia, dających zadawalającą reprodukcję szczegółów w cieniach i światłach obrazu; dokładniej, jest to różnica logarytmów naświetleń pomiędzy 2 punktami leżącymi na krzywej charakterystycznej, wyznaczonymi zgodnie z przyjętym kryterium określania użytecznego odcinka krzywej charakterystycznej danego materiału fotograficznego. W praktyce u.s.n. wyznacza się jako rzut prostopadły na oś naświetleń tego odcinka krzywej charakterystycznej, który daje się wykorzystać do zapisu obrazu bez widocznego pogorszenia wyrazistości szczegółów w cieniach i światłach obrazu pozytywowego. Podczas naświetlania negatywów mogą wystąpić 3 przypadki: 1) u.s.n. jest dużo większa od skali jasności obrazu opt. — prawidłowa reprodukcja jest możliwa nawet dla różnych naświetleń; w ich wyniku uzyskuje się dobre negatywy, różniące się tylko gęstością optyczną; wykonane z nich pozytywy wykazują prawie jednakową reprodukcję szczegółów; 2) skala jasności obrazu jest prawie równa u.s.n. materiału — teoretycznie jest możliwe prawidłowe odtworzenie wszystkich szczegółów w cieniach i światłach, ale w praktyce jest to niewykonalne; 3) skala jasności obrazu jest dużo większa od u.s.n. — prawidłowa reprodukcja większości szczegółów obrazu jest niemożliwa; przyjmuje się wtedy takie naświetlenie, przy którym można otrzymać prawidłowe odtworzenie wybranych detali obrazu. Długość użytecznego odcinka krzywej charakterystycznej materiału negatywowego określa zatem dopuszczalną tolerancję na błędy naświetlenia — wraz z jego wzrostem rośnie dopuszczalny margines błędu.

W przypadku papierów fotograficznych u.s.n. dodatkowo wyraża stopień ich kontrastowości (gradacja papierów fot.). W sensytometrii występuje również pojęcie całkowitej rozpiętości naświetleń, oznaczające rozpiętość naświetleń ograniczoną przez wartości logarytmów naświetleń odpowiadających progowi zaczernienia i najwyższemu zaczernieniu dającemu się jeszcze odróżnić od maks. gęstości optycznej.

Czesław Mora