umowa międzynarodowa
 
Encyklopedia PWN
umowa międzynarodowa,
zgodne oświadczenie woli 2 lub więcej podmiotów prawa międzynarodowego wywołujące dla nich skutki prawne (prawa i obowiązki).
Umowa międzynarodowa jest ważnym instrumentem współdziałania międzynarodowego i najważniejszym źródłem norm prawa międzynarodowego; normy dotyczące umowy międzynarodowej zostały w znacznej mierze skodyfikowane w konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów (1969). Stronami umowy międzynarodowej są głównie państwa, ale też i inne podmioty (organizacje międzynarodowe). Umowy międzynarodowe dzielą się na dwustronne i wielostronne; wśród wielostronnych rozróżnia się umowy międzynarodowe zamknięte (ograniczone do pierwotnych stron) i umowy międzynarodowe otwarte (dostępne dla innych państw przez przystąpienie). Praktyka wykształciła wiele nazw umowy międzynarodowej, np. traktat, konwencja, układ, porozumienie, nie ma jednak między nimi istotnej różnicy. Zawarcie umowy poprzedzają z reguły rokowania (negocjacje), uzgodniony tekst jest parafowany (zaopatrzony w inicjały negocjatorów), następnie podpisywany; podpisanie umów międzynarodowych zawieranych w trybie uproszczonym nadaje im od razu moc obowiązującą, w trybie złożonym jest aktem wstępnym wobec ratyfikacji (zatwierdzenie umów międzynarodowych przez głowę państwa, która wg niektórych konstytucji musi na to uzyskać zgodę parlamentu) lub zatwierdzenia przez szefa rządu albo właściwego ministra. Umowa międzynarodowa zawarta w trybie złożonym wchodzi w życie po wymianie dokumentów ratyfikacyjnych lub zawiadamiających o zatwierdzeniu (umowa międzynarodowa dwustronna) albo po złożeniu odnośnych dokumentów u depozytariusza (umowa międzynarodowa wielostronna). Umów, które weszły w życie, należy przestrzegać (pacta sunt servanda), a zmiana umowy międzynarodowej wymaga w zasadzie zgody wszystkich stron. Umowa międzynarodowa jest nieważna, gdy: 1) zawierający ją przedstawiciel państwa naruszył zasadniczą normę konstytucyjną dotyczącą zgody na związanie się umowy międzynarodowej lub przekroczył pełnomocnictwa, a ich granice były znane partnerowi; 2) stanowiące istotę umowy oświadczenie woli było wadliwe na skutek istotnego błędu, podstępu lub przekupstwa, przymusu wobec państwa lub jego przedstawiciela, a także niezgodności z normą bezwzględnie obowiązującą, tj. normą, której stronom nie wolno było uchylić. Umowa międzynarodowa wygasa w okolicznościach przez nią przewidzianych: upływ czasu, na jaki była zawarta, wypowiedzenie, lub nieprzewidzianych: zgodna wola wszystkich stron, wypowiedzenie (jeżeli prawo to wynika z istoty umowy, np. w statucie organizacji międzynarodowych), istotne pogwałcenie umowy przez drugą stronę, trwała niemożność jej wykonania, pojawienie się nowej normy bezwzględnie obowiązującej sprzecznej z umową międzynarodową. Z dużymi zastrzeżeniami można dopuścić utratę mocy obowiązującej umowy międzynarodowej na skutek istotnej zmiany okoliczności, w których była zawarta (rebus sic stantibus). Według współczesnego prawa międzynarodowego wojna między stronami nie powoduje zerwania wszystkich łączących je umów międzynarodowych, chociaż praktycznie powoduje zawieszenie wielu z nich.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia