transakcyjna analiza
 
Encyklopedia PWN
transakcyjna analiza,
psychol. jeden z kierunków współcz. psychoterapii;
nazwa pochodzi od słowa transakcja, używanego w specyficznym znaczeniu; oznacza ono każdy elementarny akt komunikacji między ludźmi, składający się z bodźca transakcyjnego (podjęcia inicjatywy komunikacji przez jeden z podmiotów) oraz reakcji transakcyjnej (odpowiedzi na tę inicjatywę); jedną z gł. metod diagnostycznych a.t. jest obserwacja transakcji jednostki, a podstawowym narzędziem terapeutycznym — dążenie do zmiany formy tych transakcji; analizując różne rodzaje transakcji, zwolennicy a.t. stworzyli, analogiczną do koncepcji S. Freuda, koncepcję różnych poziomów osobowości; wyróżnili 3 jej podstawowe poziomy: rodzica — zawiera zinternalizowane, przekazywane w okresie dzieciństwa, wskazówki rodziców i in. autorytetów; dziecka — obejmuje całość sfery emocjonalnej; dorosłego — obejmuje wytworzone przez daną osobę samodzielnie i w sposób racjonalny sądy oraz oceny. Według a.t. patologiczny charakter mają przede wszystkim tzw. transakcje skrzyżowane, w których osoby odnoszą się we wzajemnych stosunkach do odmiennych poziomów osobowości, np. jedna z osób podejmuje dialog z pozycji rodzica, a druga odpowiada z pozycji dorosłego. Predyspozycje do patologicznych transakcji powstają, według a.t., w okresie wychowania we wczesnym dzieciństwie, są związane z brakiem akceptacji wobec dziecka lub ukształtowaniem się u dziecka stanu braku akceptacji dla innych.
Bibliografia
T. Harris W zgodzie z tobą i z sobą, Warszawa 1979;
E. Berne W co grają ludzie: Psychologiczne stosunki międzyludzkie, Warszawa 1987;
tegoż Dzień dobry i co dalej? Psychologia ludzkiego przeznaczenia, Poznań 1998.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia