teoria naznaczania społecznego

teoria naznaczania społecznego, teoria labelingu,

w socjologii i psychologii społ. koncepcja analizująca przypisywanie pozytywnych lub negatywnych charakterystyk (etykiet) określonym zachowaniom, jednostkom lub grupom.

Wykorzystywana zwłaszcza w socjologii dewiacji i przestępczości. Opiera się na założeniu, iż samo zachowanie nie jest obiektywnie pozytywne lub negatywne, a staje się „dewiacyjnym” lub „normalnym”, gdy za takie zostaje uznane przez społeczeństwo. Publiczne „naznaczanie”, zwłaszcza przez zastosowanie kategorii negatywnych (np. w procesie sądowym, w którym jednostka staje się „oskarżonym”, przez pobyt w instytucji penitencjarnej nadającej jej etykietę „więźnia” lub w formalnym procesie diagnozowania określającym jednostkę jako „chorą psychicznie”), działa na zasadzie samospełniającej się przepowiedni — nazywanie, definiowanie, sugerowanie zmienia obraz własny osoby, a także reakcję innych wobec niej. W rezultacie, jednostka zaczyna się zachowywać w sposób zgodny z przypisaną etykietą, potwierdzając społ. definicję jej zachowania. Począwszy od lat 60. XX w., teoria naznaczania społecznego znalazła zastosowanie w podejściu do wielu problemów społ. (m.in. efekt naznaczania w przypadku narkomanii, alkoholizmu, naznaczanie odnoszące się do płci, preferencji seksualnych).