teatrologia
dyscyplina nauki zajmująca się różnorodnymi przejawami sztuki teatru.
[gr.],
nauka o teatrze, wiedza o teatrze,
teatrologia
Encyklopedia PWN
Przedmiotem badań teatrologicznych są: widowisko teatr. w aspekcie morfologicznym i semantycznym, rozwój konwencji inscenizacyjnych, aktorskich i scenograficznych, dramat — rozumiany jako tekst przeznaczony do realizacji scenicznej, relacje społ. wywołane zarówno przez sam przekaz artyst., jak i dotyczące społ. uwarunkowań teatru, organizacja teatru jako instytucji kult., rozwój architektury i techniki teatralnej. Działalnością wspomagającą teatrologię w sensie poznawczym jest krytyka teatralna. Teatrologia korzysta z różnorodnych metod badawczych, co wynika z wieloaspektowości badań, różnorodności form teatr. i wielu dziedzin sztuki, które łącznie tworzą sztukę teatru.
Jako dyscyplina badawcza teatrologia usamodzielniła się na pocz. XX w., gdy dzięki reformie teatru sztuka teatru uzyskała autonomię i utrwaliło się przekonanie o jej niezależności od literatury. Badania teatrologiczne zostały zapoczątkowane w Niemczech przez M. Hermanna (orientacja filol.-hist.) — zał. pierwszego uniwersyteckiego instytutu teatrologicznego (Berlin, 1923), A. Kutschera (teatrologia jako samodzielna dyscyplina badawcza) i C. Nissena (wieloaspektowe badania historyczno-teatr.); we Francji jako pierwszy podjął je G. Cohen. Duże znaczenie dla rozwoju metodologii badań teatrologicznych miały prace praskich strukturalistów: O. Zicha, J. Mukařovskiego, P. Bogatyreva.
Podjęcie badań teatrologicznych w Polsce postulował 1913 L. Schiller. W 1932 w Warszawie utworzono Państwowy Instytut Sztuki Teatralnej, będący zalążkiem powstałego po wojnie Zakładu Teatru w Inst. Sztuki PAN. Na uniwersytetach w Polsce teatrologia jest sytuowana w obrębie wydziałów filol., stanowiąc bądź specjalizację w ramach filologii pol., bądź odrębny kierunek studiów (Kraków, Łódź). W roku akademickim 1971/72 w warsz. PWST na Wydziale Reżyserii powstała sekcja — Zaw. Studium Teatr.-Lit., 1976 przekształcone w samodzielny Wydział Wiedzy o Teatrze. Pierwszym nauk. czasopismem poświęconym badaniom teatrologicznym jest „Pamiętnik Teatralny”, wyd. od 1951 przez Inst. Sztuki PAN. Rozprawy teatrologiczne są zamieszczane także w „Teatrze” (od 1945), „Dialogu” (od 1956), „Le Théâtre en Pologne/The Theatre in Poland” (od 1958), wyd. przez pol. ośr. ITI, oraz w „Notatniku Teatralnym” (od 1991). Organizacją skupiającą teatrologów w kraju jest powstałe 1991 Tow. Historyków Teatru, zaś na forum międzynar. działa Fédération Internationale pour la Recherche Théâtrale (FIRT), stowarzyszona z ITI.
