sód

sód, Na, natrium,

pierwiastek chemiczny o liczbie atomowej 11;

Symbol: Na

Nazwa łacińska: Natrium

Liczba atomowa: 11

Pierwiastek promieniotwórczy: nie

Grupa układu okresowego pierwiastków: 1 — litowce

Odkrycie: 1807

Odkrywca: Davy Humphry Bartholomew

względna masa atomowa 22,989768; sód należy do grupy litowców; miękki, bardzo lekki metal o srebrzystym połysku; w powietrzu matowieje (pokrywa się warstwą tlenku); temperatura topnienia 97,81°C, temperatura wrzenia 882,95°C, gęstość 0,97 g/cm³; jest pierwiastkiem silnie elektrododatnim i bardzo aktywnym chemicznie — musi być przechowywany w nafcie lub w atmosferze gazu obojętnego; ma właściwości redukujące; bezpośrednio łączy się z wodorem, fluorowcami, w stanie sproszkowanym — z siarką; energicznie reaguje z wodą, wydzielając wodór i tworząc wodorotlenek sodu NaOH; spalany w tlenie tworzy głównie nadtlenek sodu Na₂O₂; w związkach przyjmuje stopień utlenienia I; lotne sole sodu barwią płomień na żółto. Występuje w przyrodzie w stanie związanym; najważniejszym minerałem sodu jest halit, wchodzi też w skład innych minerałów, w postaci rozpuszczonej soli znajduje się w wodzie morskiej i niektórych wodach jeziornych; występuje też w atmosferze Słońca. Sód jest makroelementem; kation Na⁺, wraz z jonami chloru i potasu, utrzymuje prawidłowe ciśnienie osmotyczne płynów ustrojowych; jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania mięśni i nerwów (pompa sodowo-potasowa); reguluje gospodarkę wodną i kwasowo-zasadową. Metal otrzymuje się przez elektrolizę stopionego chlorku sodu NaCl (z dodatkiem składników obniżających temperaturę topnienia). Stosowany w metalurgii (domieszka do stali, odtleniacz i reduktor w procesie otrzymywania niektórych metali), w technice jądrowej jako czynnik chłodzący (ciekły sód oraz ciekły stop sodu z potasem), w syntezach organicznych (jako reduktor, katalizator procesów polimeryzacji i kondensacji, do odwadniania cieczy organicznych), w lampach sodowych (emituje fale w żółtej części widma optycznego); liczne związki sodu są stosowane w wielu gałęziach przemysłu. Sód otrzymał 1807 H.B. Davy w wyniku elektrolizy stopionego wodorotlenku sodu; w tym samym roku otrzymali go wspólnie L.J. Gay-Lussac i L.J. Thénard, redukując wodorotlenek sodu opiłkami żelaza.

Atom: model atomu wodoru(H), litu (Li), sodu (Na) i uranu (U)