romańskie ludy

romańskie ludy,

grupa ludów wyodrębniona ze względu na przynależność języka etnicznego ich członków do grupy romańskiej (języki romańskie) rodziny indoeuropejskiej;

l.r. zamieszkują południową i zachodnią Europę, poza nią głównie Amerykę Południową i Środkową; ok. 770 mln (1996), w tym w Europie ok. 190 mln; powstanie wspólnoty romńskiej było związane z rozprzestrzenianiem się (od III w. p.n.e.) kultury Rzymu, w tym zwłaszcza łaciny, wśród zróżnicowanej etnicznie ludności imperium rzymskiego; jego upadek w V w. zapoczątkował proces stopniowego wyodrębniania się poszczególnych l.r., a na bazie łaciny — romańskich języków; w wyniku kolonialnej ekspansji i zamorskiej emigracji niektóre języki i kultury romańskie rozprzestrzeniły się poza Europę, zwłaszcza w Ameryce; l.r. można podzielić na pięć zespołów: 1) iberoromański, do którego należą ludy hiszpańskojęzyczne: Hiszpanie oraz hiszpańskojęzyczne narody Ameryki Południowej i Środkowej (poza Brazylijczykami), oraz ludy portugalskojęzyczne: Portugalczycy, Galisyjczycy (w Hiszpanii) i Brazylijczycy, oraz mówiący po katalońsku — Katalończycy i Andorczycy; 2) galloromański, obejmujący ludy francuskojęzyczne: Francuzów, Walonów (w Belgii), Szwajcarów, Monegasków oraz mówiących językiem prowansalskim Prowansalczyków (Oksytańczyków), a poza Europą głównie Frankokanadyjczyków i Haitańczyków; 3) italoromański, złożony z ludów włoskojęzycznych: Włochów, Korsykanów, Szwajcarów i mieszkańców San Marino oraz mówiących po sardyńsku — Sardyńczyków; 4) retoromański, do którego należą Retoromanie (w Szwajcarii i Włoszech); 5) bałkanorumuński — z Rumunami, Mołdawianami i Aromunami (na Bałkanach).