rewolucja haitańska
 
Encyklopedia PWN
rewolucja haitańska 1790–1804,
walki między Murzynami a białymi we fr. kolonii Saint-Domingue, które doprowadziły do powstania niepodległego Haiti.
Impulsem do r.h. stał się wybuch rewolucji we Francji (1789); X 1790 w południowej części kolonii zaczęło się powstanie Mulatów, wolnych i często zamożnych, którzy domagali się zrównania w prawach z białymi; ich wystąpienie zostało szybko stłumione, ale pod jego wpływem w nocy z 22 na 23 VIII 1791 na północy Saint-Domingue wybuchł żywiołowy bunt czarnych niewolników; rozpędzeni przez wojsko Murzyni przeszli do walki partyzanckiej, zyskując poparcie Hiszpanów ze wschodniej części wyspy. Rewolta niewolników zaostrzyła podziały wśród białej ludności; VI 1793 w stolicy kolonii Cap-Français doszło do walk między zwolennikami i przeciwnikami ancien régime’u; po zwycięstwie nad rojalistami republikański komisarz, L.F. Sonthonnax, odwdzięczając się za pomoc udzieloną przez powstańców murzyńskich, zniósł niewolnictwo w kolonii (VIII–IX 1793). Przyznanie praw obywatelskich zmobilizowało Murzynów do przeciwstawienia się oddziałom bryt. i hiszp., które 1794 wtargnęły do Saint-Domingue; po zakończeniu 1798 walk panami kolonii zostali czarni dcy: F.D. Toussaint-Louverture (na północy) i A. Rigaud (na południu); 1800–01 Toussaint-Louverture zjednoczył całą wyspę (opanował także jej część hiszp.) i ustanowił konstytucję (1801) rozluźniającą związki z Francją; spowodowało to zbrojną interwencję metropolii; na pocz. 1802 do Saint-Domingue przybyły wojska fr., które w ciągu kilku miesięcy pokonały Toussaint-Louverture’a. Pogłoski o rychłym przywróceniu niewolnictwa spowodowały wznowienie walk; Murzynom, dowodzonym przez J.J. Dessalinesa, udało się pokonać oddziały interwencyjne, którym nie pomogło przybycie posiłków (m.in. półbrygady złożonej z żołnierzy byłych Legionów polskich we Włoszech); XII 1803 wojska fr. ewakuowały się, a 1 I 1804 Dessalines proklamował niepodległość wyspy pod indiańską nazwą — Haiti.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia