prasa polska
 
Encyklopedia PWN
prasa polska 1918–39,
odzyskanie przez Polskę niepodległości oznaczało nowy rozdział w dziejach prasy; przede wszystkim zyskiwała ona możliwość niemal nieskrępowanej swobody wypowiedzi. Pozycję utrzymała większość tytułów informacyjnych, funkcjonujących przed 1918, a gł. ośrodkiem wydawniczym pozostała Warszawa. Do 1939 wychodziły tam m.in.: „Gazeta Warszawska” (od 1935), „Warszawski Dziennik Narodowy”, „Kurier Poranny”, „Kurier Warszawski”, „Kurier Polski”. Podobnie było w przypadku tytułów pozawarszawskich (np. „IKC”, „Czas”). Cechą charakterystyczną dzienników politycznych było ich zróżnicowanie polityczne. Po 1918 największym systemem prasowym dysponowała Narodowa Demokracja; obok pism wydawanych w Warszawie narodowcy dysponowali dziennikami w Poznaniu („Kurier Poznański”), Toruniu („Słowo Pomorskie”), Wilnie („Dziennik Wileński”), Lwowie („Słowo Polskie”). Funkcje teoretyczne pełnił tygodnik „Myśl Narodowa”. W 1926 założony został w Warszawie dziennik „ABC”, który — aczkolwiek nie związany ze stronnictwem formalnie — upowszechniał jego punkt widzenia. Podobny charakter miał „Wieczór Warszawski”. W początku 20-lecia międzywojennego wpływy zachowała także prasa socjalistyczna; 1918 wydawany w Warszawie „Robotnik” stał się czołowym pismem PPS, nadal ukazywał się „Naprzód”. Dzienniki PPS wychodziły w Katowicach, Lwowie i Łodzi, a mutacje regionalne „Robotnika” w większych ośrodkach przemysłowych. W latach 20. ważną rolę odgrywał dziennik „Rzeczpospolita” (założony 1920, redaktor S. Stroński), związany ze Stronnictwem Chrześcijańsko-Narodowym. W 1922 w Wilnie zaczęło się ukazywać konserwatywne „Słowo” (redaktor S. Cat-Mackiewicz), konserwatyści wielkopolscy dysponowali „Dziennikiem Poznańskim”, od 1924 w Katowicach wychodził chadecki dziennik „Polonia”. Rola, jaką odgrywały periodyki partyjne, nie spowodowała marginalizacji pism niezależnych, niejednokrotnie odgrywających ważną rolę polityczną („Kurier Warszawski”, „Kurier Poranny”). W 1926 piłsudczycy dysponowali stosunkowo niewielką grupą pism („Głos Prawdy”, „Nowy Kurier Polski”, „Kurier Poranny”, „Kurier Wileński”, „Droga”); 1929 założona została „Gazeta Polska”, pełniąca odtąd funkcję nieoficjalnego pisma rządu. Ważną rolę w systemie prasowym budowanym przez sanację odgrywała przeznaczona dla wojska „Polska Zbrojna” oraz dzienniki regionalne. Proces umasowienia kultury spowodował rozwój czytelnictwa, który pociągnął za sobą wzrost nakładów, a zarazem powstanie prasy przeznaczonej dla szerokiego grona odbiorców. Pisma koncernów prasowych: krakowski „Ilustrowany „Kurier Codzienny” (IKC M. Dąbrowskiego), warszawskie „czerwoniaki” (Prasa Polska S.A.), łódzka „Republika” oraz „Express Ilustrowany” (koncernu Republika), a także wydawany w Poznaniu „Orędownik Wielkopolski” stały się pismami masowymi. O fenomenie popularności (mierzonej wysokością nakładów) można mówić w przypadku prasy katolickiej („Mały Dziennik”, 200 tys. egz.) i konfesyjnej („Rycerz Niepokalanej”, 800’tys.). Do 1939 przetrwały niektóre założone w XIX w. tytuły („Tygodnik Ilustrowany”, „Bluszcz”), uwagę przyciągały jednak nowe. Wydawane od 1924 „Wiadomości Literackie” (redaktor M. Grydzewski), jako gazeta literacka, skierowana do liberalno-demokratycznej inteligencji, stały się najpoczytniejszym tygodnikiem kulturalnym. Dopiero w połowie lat 30. zyskały konkurencję w postaci wydawanego z inicjatywy władz „Pionu”, a także narodowego „Prosto z mostu” (redaktor S. Piasecki).
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia