potas

rys. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN

potas, K, kalium,

pierwiastek chemiczny o liczbie atomowej 19;

Symbol: K

Nazwa łacińska: Kalium

Liczba atomowa: 19

Pierwiastek promieniotwórczy: nie

Grupa układu okresowego pierwiastków: 1 — litowce

Odkrycie: 1807

Odkrywca: Davy Humphry Bartholomew

względna masa atomowa 39,0983; p. należy do grupy litowców; jest to srebrzystobiały, miękki, lekki metal; temperatura topnienia 63,25°C, temperatura wrzenia 760°C, gęstość 0,86 g/cm³; bardzo aktywny chemicznie; musi być przechowywany bez dostępu powietrza (pod warstwą parafiny lub nafty, w atmosferze gazu obojętnego albo w próżni); w wilgotnym powietrzu gwałtownie utlenia się (potasu tlenki); energicznie reaguje z wodą (zapala się) i kwasami, wydzielając wodór i tworząc, odpowiednio, wodorotlenek potasu lub sole potasowe; ma właściwości silnie redukujące; występuje na I stopniu utlenienia; lotne sole potasu barwią płomień na kolor fioletoworóżowy. W przyrodzie bardzo rozpowszechniony; występuje tylko w stanie związanym; najważniejszymi minerałami potasu są m.in.: skalenie potasowe (ortoklaz, mikroklin), muskowit, sylwin, kainit, karnalit, polihalit, nitrokalit (saletra potasowa); związki p. występują też w wodzie morskiej. P. jest nieodzownym do prawidłowego rozwoju składnikiem organizmów roślinnych i zwierzęcych; makroelement — w organizmie człowieka jon K⁺ (z jonami sodu i chloru) utrzymuje prawidłowe ciśnienie osmotyczne, bierze udział w przewodnictwie impulsów elektrochem. w komórce, jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania nerwów i mięśni, aktywuje wiele enzymów. Potas otrzymuje się przez elektrolizę stopionego wodorotlenku lub chlorku potasu. Metaliczny p. jest używany gł. jako reduktor w syntezie org., do pokrywania wnętrz fotokomórek, w postaci ciekłego stopu z sodem jako chłodziwo w reaktorach jądr.; naturalny promieniotwórczy izotop potasu ⁴⁰K jest wykorzystywany w badaniach chem., biol., także w geochronologii; szerokie zastosowanie mają związki potasu (np. jako nawozy, w przemyśle szklarskim, mydlarskim, materiałów wybuchowych, w lecznictwie). Potas po raz pierwszy otrzymał 1807 H.B. Davy.