poezja legionowa
 
Encyklopedia PWN
poezja legionowa,
okolicznościowa poezja patriotyczno-żołnierska i niepodległościowa, związana z historią Legionów Polskich;
powstawała gł. 1914–16, nawiązując do poezji Legionów Dąbrowskiego (choć różniła się od niej poetyką i zakresem tematycznym); w szerszym znaczeniu obejmuje całokształt poezji patriotyczno-żołnierskiej I wojny świat., łącznie z twórczością Polaków w armiach zaborczych (T. Szantroch) i pol. formacji na wschodzie (E. Małaczewski). Bezpośrednio poprzedzona poezją galicyjskich organizacji paramilitarnych 1908–14 (najwybitniejszy twórca S. Długosz), wyrastała z tradycji poezji powstańczej i żołnierskiej, wzorce czerpiąc z twórczości lud. i lud.-żołnierskiej, przede wszystkim zaś z liryki okresu romantyzmu; najczęściej przybierała formę pieśni lub piosenki (adaptowano popularne melodie); podejmowała demokr.-insurekcyjny mit kościuszkowski (wiązany gł. z J. Piłsudskim) oraz mit ułański (łączony z W. Beliną-Prażmowskim i Z. Duninem-Wąsowiczem). Wyrażała tyrtejski zapał, apoteozę krwawej ofiary złożonej dla niepodległości ojczyzny, kult wodzów (m.in. J. Hallera i B. Roi), heroizowała wydarzenia, zwłaszcza bitwy (mit szarży pod Rokitną), gloryfikowała czyn legionowy, pojmowany jako przerwanie społ. bierności i pójście „starym szlakiem” powstańców walczących o wolność narodu; z czasem coraz częściej zawierała nastroje pesymistyczne i realist. obrazy okrucieństwa nowoczesnej wojny (wiersze R. Bergela, J. Starzewskiego, S. Czasza); mimo postromant. epigonizmu p.l. cieszyła się w swoim czasie znacznym rozgłosem. Jej najpopularniejszymi twórcami byli: J. Mączka, W. Denhoff-Czarnocki, B. Lubicz-Zahorski, J. Relidzyński, J.A. Teslar, a poza Legionami E. Słoński, uchodzący za najwybitniejszego poetę tego kręgu. Kontynuacją p.l. były utwory powstające w trakcie późniejszych zmagań wojennych, zwłaszcza podczas wojny pol.-bolszewickiej 1919–21. Spośród pieśni legionowych do dziś są znane m.in.: Pierwsza kadrowa T. Oster-Ostrowskiego, Przybyli ułani pod okienko F. Gwiżdża, My, Pierwsza Brygada T. Biernackiego (6 zwrotek) i A.T. Hałacińskiego (3 zwrotki), Wojenko, wojenko nieznanego autorstwa.
Andrzej Romanowski
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia