podkanclerzy

podkanclerzy,

jeden z najwyższych urzędników w dawnej Polsce, wchodził w skład rady królewskiej, potem senatu;

istniał od 1. połowy XIV w., kiedy podkanclerzy nadworny dzielnicy krak. uzyskał charakter urzędnika ogólnopaństw., używając początkowo tytułu podkanclerzym dworu lub podkanclerzym króla, potem p. Królestwa Pol.; był zastępcą, ale nie podwładnym kanclerza, obydwaj na równi zawiadywali kancelariami państwa, mniejszą — podkanclerzy, bez rozdziału kompetencji; podkanclerzy sprawował nadzór nad polityką zagr. i częściowo wewn. kraju, kontrolował króla; dzierżył mniejszą pieczęć król., którą opatrywał dokumenty wychodzące z kancelariii król., stąd zw. także pieczętarzem (pieczętarzem mniejszym); mianowany przez króla na sejmie za radą senatorów. Pierwotnie duchowny, od czasów Zygmunta I Starego, gdy kanclerz był osobą duchowną, podkanclerzym mianowano osobę świecką. Na Litwie urząd podkanclerzego istniał od 1504; odtąd kanclerz i podkanclerzy koronny prowadzili wyłącznie sprawy Korony, a kanclerz i podkanclerzy litewski — Litwy (tradycyjnie również zajmowali się stosunkami pol.-moskiewskimi); od unii lubelskiej 1569 wprowadzono ponadto zasadę kompetencji terytorialnej: podczas pobytu króla na Litwie sprawami ogólnopaństw. zajmował się kanclerz lub podkanclerzy litewski.