pallad

rys. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN

pallad, Pd, palladium,

pierwiastek chemiczny o liczbie atomowej 46;

Symbol: Pd

Nazwa łacińska: Palladium

Liczba atomowa: 46

Pierwiastek promieniotwórczy: nie

Grupa układu okresowego pierwiastków: 10 — niklowce

Odkrycie: 1803

Odkrywca: Wollaston William Hyde

względna masa atomowa 106,42; p. należy do grupy niklowców; metal srebrzystobiały, walcowany na zimno dość twardy, po wygrzaniu — plast.; temperatura topnienia 1554°C, temperatura wrzenia ok. 2970°C, gęstość 12,02 g/cm³; chemicznie odporny; należy do metali szlachetnych; roztwarza się w wodzie król., stężonym gorącym kwasie azotowym; pochłania gazy, zwłaszcza wodór (np. w temperaturze pokojowej 1 objętość palladu w postaci folii może pochłonąć ok. 800 objętości wodoru); w podwyższonej temperaturze ulega działaniu fluorowców, siarki, fosforu i tlenu tworząc związki, w których występuje na stopniu utlenienia gł. II oraz IV i niekiedy III; tworzy związki koordynacyjne (w niektórych występuje także na stopniu utlenienia I i 0); ma właściwości katalityczne. W skorupie ziemskiej występuje w niewielkich ilościach (stanowi 5 · 10^–6% jej masy), gł. w stopach naturalnych z platyną oraz jako domieszka w rudach niklu; otrzymywany podczas przeróbki koncentratu uzyskanego z rud zawierających platynowce oraz ze szlamów anodowych po elektrolitycznym oczyszczaniu niklu. P. jest stosowany na styki przekaźników elektr., do wyrobu termopar (do mierzenia temp. 1500–2000°C), do otrzymywania czystego wodoru (filtr palladowy), detekcji śladowych ilości wodoru, a także w wodorkowych nośnikach energii oraz jako katalizator reakcji uwodornienia; duże zastosowanie mają stopy p. w jubilerstwie, dentystyce, do wyrobu części aparatury precyzyjnej (palladu stopy); p. i jego związki (krzemki) są wykorzystywane w technologii materiałów mikroelektronicznych; tlenek PdO służy do wykrywania niewielkich ilości tlenku węgla. Pallad odkrył 1803 W.H. Wollaston.