opłatek
 
Encyklopedia PWN
opłatek
[łac. oblatum ‘dar ofiarny’],
rodzaj przaśnego chleba wypiekanego w formie bardzo cienkich, białych płatków, używanych w katolickiej mszy, a w polskiej tradycji także podczas wieczerzy wigilijnej.
W odróżnieniu od dużego opłatka (hostii), konsekrowanego podczas mszy, i mniejszych okrągłych komunikantów przeznaczonych do komunii świętej wiernych, opłatki wigilijne mają zwykle kształt prostokąta. Opłatki początkowo były wypiekane przez zakonników (ze względu na sakralne przeznaczenie chleba), a od XV w. przez świeckich zatrudnionych w gospodarstwach kościelnych. Zwyczaj łamania się opłatkiem w Wigilię jest pozostałością po wczesnośredniowiecznej tradycji dzielenia się chlebem pobłogosławionym podczas liturgii, zw. eulogia, który stanowił namiastkę komunii. Opłatki- hostie zdobione były tłoczonym w cieście znakiem krzyża, monogramem Chrystusa, insygniami męki Pańskiej lub barankiem, opłatki-komunikanty — płonącym sercem, sercem przebitym 3 gwoździami, wyobrażeniem kielicha, Okiem Opatrzności, chustą Weroniki; na opłatkach wigilijnych widnieją sceny o tematyce bożonarodzeniowej, motywy kolędowe lub różne formy szopki, a także tematy regionalne (np. przedstawienia lokalnych sanktuariów). W tradycji ludowej znany był zwyczaj wykonywania z barwionych opłatków tak zwanych „światów”; symbolizowały one czas Godów, w którym zgodnie z pogańskimi wierzeniami, dokonuje się powrót do początku wszechrzeczy i zjednoczenie porządku ludzkiego z pozaludzkim, sakralnym.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia