oniryzm
tendencja w literaturze, sztukach plast. i filmie polegająca na kreowaniu rzeczywistości na wzór snu i nawiązywaniu w budowie utworu do reguł rządzących marzeniem sennym;
[gr. óneiros ‘sen’, ‘marzenie senne’],
oniryzm
Encyklopedia PWN
sen jako motyw lub jako zasada budowy świata przedstawionego występował w literaturze różnych okresów i kierunków (np. III część Dziadów A. Mickiewicza, utwory G. de Nervala, Lautréamonta, T. Micińskiego, B. Leśmiana, F. Kafki, B. Schulza); bodźcem do bujnego rozwoju literatury o charakterze onirycznym w XX w. było zaiteresowanie snem jako narzędziem poznania człowieka (wpływ psychoanalizy); oniryzm w swej programowej postaci, określanej mianem poetyki snu, wiąże się gł. z surrealizmem (np. R. Desnos) i zbliżonymi doń tendencjami (H. Michaux), posługuje się charakterystycznymi metodami i technikami artyst. (asocjacjonizm, écriture automatique). W sztukach plast. tematyka oniryczna, wyzwolona z tradycyjnych konwencji ikonograf. (np. bibl.), pojawia się w twórczości romantyków (F. Goya, J.H. Füssli); dla surrealizmu mal. eksploracja snów była jednym ze źródeł kreacji plast. (S. Dali, M. Ernst, R. Magritte). Podobnie jak dzieła lit., utwory film. o charakterze onirycznym (L. Buñuel, C. Saura, I. Bergman, K. Russell) odznaczają się swobodą wyobraźni, wizjonerstwem, burzeniem porządku czasowo-przestrzennego i przyczynowo-skutkowego, nieciągłością fabuły, wyszukaną symboliką; zagadkowość mrocznej atmosfery wzmacnia często puenta.
