muzea książki,
instytucje gromadzące, przechowujące i udostępniające zbiory z zakresu kultury książki.
muzea książki
Encyklopedia PWN
Przedmiotem zainteresowania m.k. są zarówno same książki rękopiśmienne i drukowane lub ich składniki (materiały piśmienne, pisma, oprawy, ilustracje), jak też narzędzia i urządzenia służące do ich wytwarzania (wyposażenie warsztatu kopisty i introligatora, maszyny drukarskie, czcionki). Terminem „muzeum książki” określa się też niekiedy muzea papiernictwa i drukarstwa; zbliżony charakter do m.k. mają muzea literatury i prasy. M.k. są albo instytucjami samodzielnymi, albo częścią muzeów nar., regionalnych, miejskich, muzeów techniki. Są często urządzane w zabytkowych papierniach, drukarniach i bibliotekach. Szczególną postacią m.k. są księgozbiory hist. eksponowane w oryginalnych wnętrzach bibliotecznych, zwłaszcza w klasztorach, kościołach, pałacach (np. Biblioteka Watykańska, Bodlejana w Oksfordzie, Ambrosiana w Mediolanie, Herzog August Bibliothek w Wolfenbüttel, Bibliothéque Humaniste w Sélestat w Alzacji, Památník národního písemnictví na Strahově w Pradze). Wyjątkowy charakter ma Sanktuarium Księgi w Muzeum Izraela w Jerozolimie, gdzie są przechowywane rękopisy z tekstami bibl. znad M. Martwego (Kumran, III w. p.n.e.–I w. n.e.). M.k. prowadzą prace badawcze nad dawną książką i działalność oświat. (popularyzatorską). Do największych i najbardziej znanych m.k. należą: Museum Plantin-Moretus (Antwerpia), zał. 1876 w budynku, w którym od XVI w. mieściła się drukarnia K. Plantina i jego spadkobierców; Deutsches Buch- und Schriftmuseum (Lipsk), zał. 1884 jako Buchgewerbemuseum, obecnie dział Deutsche Bücherei; Gutenberg-Museum (Weltmuseum der Druckkunst, Moguncja), zał. 1900; Muzeum knihy (Żdżar nad Sazawą), zał. 1957, oddział Biblioteki Muzeum Nar. w Pradze. Na uwagę zasługują też ekspozycje muzealne w młynach papierniczych w Velkých Losinach (Czechy), Barcelonie i Bazylei, w drukarniach w Paryżu, Lyonie i Parmie, w bibliotekach (British Library w Londynie, Ros. Biblioteka Państw. w Moskwie, Biblioteka Nar. w Madrycie).
W Polsce do m.k. można zaliczyć m.in. muzea papiernictwa w Dusznikach Zdroju, Muzeum Książki Dziecięcej przy Bibliotece Publicznej m.st. Warszawy, Muzeum Sztuki Książki (oddział Muzeum Nar. we Wrocławiu), Muzeum Książki Artyst. J.J. Tryznów w Łodzi, Muzeum Literatury im. A. Mickiewicza w Warszawie, Muzeum Drukarstwa Warsz. (oddział Muzeum Hist. m.st. Warszawy). Charakter muzealny ma tzw. Sala Wilanowska w Pałacu Rzeczypospolitej w Warszawie, gdzie są prezentowane stare druki Biblioteki Narodowej. Mniejsze, stałe lub czasowe, wystawy książki znajdują się też w kilku innych muzeach i bibliotekach.
Krzysztof Migoń
