melioracje

melioracje

[łac. melioratio ‘ulepszenie’],

zespół zabiegów techn., agro- i fitotechn. oraz organizacyjno-gosp., służących regulacji stosunków wodnych w celu trwałego poprawienia zdolności produkcyjnych gleb uprawnych, ochrony i kształtowania zasobów wodnych i glebowych, przywracania walorów środowiskowych terenom zdegradowanym i zdewastowanym, a także w celu przystosowania terenu do hodowli ryb (stawy rybne);

Melioracje są realizowane gł. przez regulowanie stosunków wodnych w glebie (odwodnienie i nawodnienie) i pośrednio warunków powietrznych, cieplnych i pokarmowych, korzystnych dla rozwoju roślin, a także przez inne zabiegi (np. kolmatacje, tarasowanie stoków itp.). Melioracje zwiększają możliwości racjonalnej uprawy roli oraz wykorzystania przez rośliny intensywnego nawożenia; przyczyniają się dzięki temu do znacznego zwiększenia plonów. Najszerzej stosowane melioracje rolne dzielą się na: melioracje wodne (hydromelioracje), melioracje agrotechniczne (agromelioracje), melioracje fitotechniczne (fitomelioracje), melioracje przeciwerozyjne, wykonywane w celu ochrony terenów narażonych na erozję wodną. Melioracje wodne podstawowe są podejmowane w celu przygotowania terenu do działalności gosp. (m.in. roln.) i umożliwienia wykonania urządzeń regulujących stosunki wodne gleb; do melioracji podstawowych zalicza się regulację cieków wodnych do celów melioracyjnych, budowę wałów ochronnych, zapór i zbiorników wodnych, pompowni, kanałów przerzutowych. Melioracje wodne szczegółowe polegają gł. na regulowaniu wilgotności gleb przez: 1) odwadnianie gleb nadmiernie uwilgotnionych (trwale bądź okresowo) za pomocą kanałów i rowów otwartych (systematycznych bądź niesystematycznych), drenowania lub tzw. układu kombinowanego, tj. rowów i drenów; 2) nawadnianie (grawitacyjne lub mech.) gleb zbyt suchych. W warunkach klim. środkowej Europy, ze względu na zmienny stan uwilgocenia gleby, konieczne jest połączone działanie urządzeń odwadniających i nawadniających. Obecnie w pracach melioracyjnych w coraz szerszym zakresie uwzględnia się, oprócz aspektów ekon., również aspekty ekol. — w celu ograniczenia ujemnego wpływu zabiegów melioracyjnych na środowisko przyrodnicze. W Polsce prace nauk.-badawcze w zakresie melioracji są prowadzone w akad. roln. i SGGW, w niektórych politechnikach oraz w Inst. Melioracji i Użytków Zielonych w Falentach k. Warszawy.