materia międzygwiazdowa

materia międzygwiazdowa,

gaz i pył rozproszone w przestrzeni międzygwiazdowej.

W naszej Galaktyce występuje m.in. w wąskiej warstwie grubości ok. 300 pc wokół płaszczyzny Galaktyki; składa się z gazu (99%) i pyłu (1%). Składnikami gazu międzygwiazdowego są: wodór (ok. 70%), hel (ok. 30%) i w niewielkiej ilości pierwiastki cięższe. Wodór neutralny występuje w postaci atomów (tzw. obszary HI), i jest obserwowany w zakresie fal radiowych (linia wodoru 21 cm), lub w postaci cząsteczek — obserwowany w nadfiolecie i w zakresie mikrofal spoza atmosfery ziemskiej. W okolicy gorących gwiazd wczesnych typów widmowych (O i B) występuje wodór zjonizowany (tzw. obszary HII; strefa Strömgrena). Materia międzygwiazdowa skupia się w wyraźnie zarysowanych ramionach spiralnych Galaktyki; występuje ona głównie w postaci jasnych i ciemnych obłoków (mgławice), których rozmiary wynoszą od kilku do kilkudziesięciu pc; gęstość materii międzygwiazdowej w obłokach sięga miliona atomów/cm³, między obłokami jest rzędu 0,1 atomu/cm³ (w okolicy Słońca średnia gęstość materii międzygwiazdowej wynosi ok. 1 atom/cm³). Obecność pyłu w przestrzeni międzygwiazdowej powoduje osłabienie światła gwiazd (ekstynkcja), a także jego poczerwienienie i polaryzację. Materia międzygwiazdowa jest typowym składnikiem podsystemu płaskiego (gwiazd podsystemy) i populacji I (gwiazd populacje). Występuje także w innych galaktykach, szczególnie nieregularnych, w mniejszych ilościach w galaktykach spiralnych.