ludowa sztuka
 
Encyklopedia PWN
ludowa sztuka,
sztuka społeczności wiejskiej, przez nią tworzona bądź dla niej przeznaczona, powstała z potrzeb materialnych i duchowych, z ambicji regionalnych i chęci pokazania swej pozycji społecznej oraz osiągnięć artystycznych.
Charakteryzuje się przywiązaniem do tradycji (m.in. wiernością raz przyjętym schematom ikonograficznym, stosowaniem tradycyjnych technik);forma dzieł jest uwarunkowana ich funkcją użytkową, obrzędową lub religijną. Rozwijała się od schyłku średniowiecza, rozkwitła w końcu XVIII w., od końca XIX w. stanowiła wzorzec, zwłaszcza dla architektury i rzemiosła artystycznego, w ramach poszukiwania stylu narodowego, m.in. w Polsce (Młoda Polska, okres międzywojenny). Obecnie sztuka ludowa zanikła w krajach o wysokiej cywilizacji technicznej na skutek homogenizacji społeczeństwa miejskiego i wiejskiego; w niektórych krajach (np. w Polsce, w krajach środkowowschodniej Europy, na południu Włoch, w Skandynawii, w Ameryce Południowej) zachowała się w formie reliktowej, jako wyraz przywiązania do tradycyjnych technik przekazywanych z pokolenia na pokolenie.
Większość dziedzin sztuki ludowej ma charakter regionalny. Spowodowane jest to zarówno zjawiskiem izolacji wsi, zróżnicowaniem geograficznym, typem zajęć ludności (np. kultura pasterska górali), jak i przyczynami kulturowymi — chęcią podkreślenia przez poszczególne grupy ludności swej odrębności w stroju i kultywowaniem dawnych zwyczajów lokalnych w obrzędach. W sztuce religijnej (rzeźba, malarstwo, grafika) zasięg poszczególnych tematów ikonograficznych wyznaczają często zasięgi kultu cudownych wizerunków. Sztuka ludowa obejmuje wszystkie dziedziny twórczości znane sztuce oficjalnej; do najważniejszych należą: budownictwo, umeblowanie i zdobienie wnętrz mieszkalnych, strój i tkactwo, ceramika, kowalstwo i wyroby z metalu, przedmioty związane z obrzędowością (m.in. pisanki, maski i stroje przebierańców, pieczywo obrzędowe) oraz rzeźba, malarstwo i grafika.
Bibliografia
K. PIWOCKI Sztuka żywa. Szkice z teorii i metodyki historii sztuki, cz. 1, Wrocław 1970;
zgłoś uwagę
Ilustracje
Koniaków, koronczarka fot. E. Szymańska/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Janowiec, wyroby ludowe (naczynia i kilimy) w skansenie fot. B. Kędzierzawska/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia