kronika

kronika

[gr.]:

1) gatunek historiograficzny zawierający zapis dziejów przeszłych lub współczesnych, trzymający się na ogół chronologicznego porządku wydarzeń; w średniowieczu kronika była zróżnicowaną formą dziejopisarską, np. historia świata, ludu lub narodu, regionu, miasta, tzw. gesta (np. Gesta Romanorum); w odróżnieniu od roczników cechowały ją rozwinięte formy narracyjne, często wykorzystujące zasady retoryki; z tradycji grecko-rzymskiej kronikarstwo zaczerpnęło wzorce literackie (Salustiusz, Swetoniusz), a z hebrajskiej — sposób rozumienia dziejów jako procesu o określonym początku (stworzenie świata), trwaniu i końcu (Sąd Ostateczny); tak pojmowany wykład dziejów prezentowały kroniki uniwersalne (np. Kronika Marcina Polaka); spośród innych odmian można wymienić kroniki o charakterze regionalnym, które opisywały dzieje danego królestwa, księstwa itp. (np. Roczniki J. Długosza), lub kroniki typu gesta, zajmujące się dokonaniami konkretnej osoby (np. kronika Galla Anonima);

2) w XIX w. utwór publicystyczno-dziennikarski; uprawiany na łamach prasy, stylem i kompozycją często zbliżony do form beletrystycznych (noweli, gawędy, humoreski) lub będący odmianą felietonu, publikowanego periodycznie (najczęściej co tydzień, np. kroniki pisane przez B. Prusa) i podejmującego aktualne problemy ujmowane często w sposób humorystyczny.

Gall Anonim, Kronika. Rękopis z XIV w.

Kronika Galla Anonima, karta z najstarszej kroniki polskiej spisanej prawdopodobnie 1113–16 (rękopis z XIV w. znajduje się w zbiorach Biblioteki Narodowej).