komunalizm

komunalizm, ang. communalism,

zjawisko społ. polegające na wykorzystywaniu różnic rel. i podtrzymywaniu antagonizmów między wspólnotami (komunami) rel. dla osiągnięcia celów polit., dotyczące przede wszystkim hindusów, muzułmanów i sikhów w południowej Azji.

Jego korzenie sięgają okresu podbojów muzułmańskich w Indiach, a zasięg i intensywność wzrosły w czasie panowania brytyjskiego. Dążąc do stworzenia odrębnego państwa po odejściu Brytyjczyków Liga Muzułmańska rozpętała 1946 rozruchy komunalistyczne (tzw. akcja bezpośrednia na rzecz Pakistanu). Analogiczne żądania (Indii dla hindusów) wysuwała Hindu Mahasabha (Wielki Związek Hindusów), z której wyszedł zabójca M.K. Gandhiego, zwolennika pojednania. Apogeum nienawiści religijnej nastąpiło w okresie wyodrębniania się Pakistanu (1946–47). Liczbę zabitych wówczas szacowano na ok. 500 tysięcy, 13 do 16 mln ludzi przemieściło się z Indii na tereny przyszłego Pakistanu i odwrotnie. Kolejne fale gwałtów to: 1959 — rzeź hindusów w Bengalu Wschodnim (ok. 10 tysięcy ofiar), 1964 — pogromy w pakistańskiej i indyjska części Bengalu (kilkaset ofiar i wielkie zniszczenia materialne), 1970 doszło do desakralizacji świątyń hinduskich i sikhijskich w Pakistanie, 1972 miały miejsce prześladowania muzułmanów w wyzwolonym Bangladeszu, 1984 doszło do masowych zabójstw sikhów w Indiach po zamordowaniu I. Gandhi, na przełomie 1992 i 1993 odżył zadawniony spór hindusko-muzułmańskich o świątynię w Ajodhji, doszło wówczas do pogromów muzułmanów w Indiach i ataków na personel ambasad indyjskich w krajach muzułmańskich.