karczma
 
Encyklopedia PWN
karczma, austeria, oberża, zajazd, gospoda, gościniec,
budynek miejski lub wiejski służący jako miejsce spotkań i wyszynku, a także (nie zawsze) jako dom zajezdny dla podróżnych, zwłaszcza przy ważniejszych drogach i miastach.
W średniowieczu warzono i sprzedawano, później głównie szynkowano piwo i miód pitny, od XVI w. gorzałkę. Karczmy, zwykle drewniane, wznoszono w Polsce przy uczęszczanych traktach, we wsiach i osiedlach miejskich. Początkowo główną częścią karczmy była duża izba, w której odbywały się spotkania i zabawy miejscowej ludności. W związku z rozwojem ruchu podróżnego zaczęto lokować w karczmie pokoje gościnne, dobudowując też pomieszczenia na stajnie i wozownie (tzw. stan); wzdłuż elewacji frontowej karczmy biegły zwykle podcienia. W Polsce rozwinęły się 2 główne typy karczm: na planie litery T (stan usytuowany prostopadle do budynku mieszkalnego na osi sieni przejazdowej) lub na planie prostokąta (stan na przedłużeniu części mieszkalnej, z wjazdem od strony szczytowej przez podniesienie). Od połowy XVIII w., kiedy zaczęto wznosić karczmy murowane, część mieszkalna i stan mieściły się w osobnych budynkach, usytuowanych równolegle, połączonych murem z bramami. Nieliczne zachowane karczmy polskie (Jeleśnia, Sławków, Spytkowice i inne) są cennymi zabytkami budownictwa.
Bibliografia
T. CHRZANOWSKI Karczmy i zajazdy polskie, Warszawa 1958;
B. BARANOWSKI Polska karczma, Wrocław 1979.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia