jednodworcy,
kategoria ludności chłopskiej w Rosji, osiadłej gł. na pograniczu kraju, która podczas reform Piotra I Wielkiego (1719) nie zdołała wejść w skład szlachty (dworian);
jednodworcy
Encyklopedia PWN
powstała z przekształcenia ludności służebnej, pełniącej funkcje obronne na południowej granicy państwa; gdy wykonywana dotąd służba okazała się zbyteczna, w związku z powstaniem stałej armii w 1. ćwierci XVIIIw., j. zostali objęci podatkiem podusznym (pogłównym), stając się jedną z kategorii chłopów państw.; ziemia j. dzieliła się na 2 grupy: tereny nadane przez skarb państwa bądź zagarnięte przez j. w stepie i zakupione przez włość lub sioło; w XIX w. były uważane za własność skarbu państwa, nawet jeśli ich właściciel uzyskał szlachectwo; druga grupa — ziemie osobiście zakupione i nadane jako wotczina; własność j. XVII–XIX w. stopniowo kurczyła się pod naciskiem właścicieli ziemskich; w latach 30. XVIII w. j. liczyli ok. 453 tys. dusz (męskich), sto lat później — ponad 1 mln. Po rozbiorach Polski do j. władze ros. zaliczyły znaczną część drobnej szlachty litew.-białoruskiej, która nie zdołała się wylegitymować szlacheckim statusem; akcję deklasacji drobnej szlachty na ziemiach zabranych przez zapisywanie jej do kategorii j. Rosja przyspieszyła zwłaszcza po upadku powstania listopadowego 1830–31, w którym liczny udział wzięła drobna szlachta.
