innowiercze szkoły
 
Encyklopedia PWN
innowiercze szkoły, różnowiercze szkoły,
w Polsce w XVI–XVIII w. szkoły zakładane przez wyznaniowe gminy luterańskie, kalwińskie, braci pol. (zw. arianami) i braci czeskich, a także przez rady miejskie (gł. 1535–1660)
ich powstanie było wyrazem dążeń poszczególnych odłamów reformacji do stworzenia własnego systemu edukacyjnego, a także realizacji edukacyjnych potrzeb mieszczaństwa. Szkoły te były wzorowane na rozpowszechnionym już wówczas w Europie modelu filol. szkoły łac., z tendencją do rozszerzania programu o nauki przyr. i hist.; odznaczały się na ogół dobrą organizacją i wysokim poziomem nauczania; utrzymywały kontakty z ośr. nauki w Europie i były otwarte na płynące stamtąd nowe prądy umysłowe; wiele z nich miało znaczne osiągnięcia nauk. i pedag.; mimo krótkiej na ogół działalności odegrały ważną rolę w rozwoju nauki i oświaty w Polsce. Pierwszą na pol. ziemiach szkołą innowierczą było zał. 1535 gimnazjum w Elblągu, o orientacji luterańskiej (Elbląskie Gimnazjum Akademickie); wysoki poziom osiągnęły także gimnazja luterańskie w Gdańsku i Toruniu (Gdańskie Gimnazjum Akademickie, Toruńskie Gimnazjum Akademickie); ponadto luteranie mieli gimnazja w Wilnie, Bojanowie i Wschowie, od 1656 również w Lesznie (przejęte po braciach czeskich). Najwcześniejszą szkołą kalwińską była zał. 1551 w Pińczowie szkoła elementarna, 1558 zreorganizowana i podniesiona do rangi gimnazjum przez P. Statoriusa; 1559–86 działała jako ośr. ariański; kalwini utrzymywali ponadto szkoły w Kiejdanach na Litwie, w Krakowie, Dubiecku, Secyminie, Łańcucie, Okszy, Chmielniku, Bychawie, Turobinie, Kocku, Bełżycach i — wspólnie z braćmi czeskimi — szkoły w Poznaniu, Ostrogu, Łobżenicy, Barcinie, Koźminku i Lesznie (1636–41 rektorem był J.Á. Komenský). Nowatorstwem programowym i pedag. odznaczały się szkoły ariańskie: gimnazjum w Lubartowie (1588–96), kierowane przez Wojciecha z Kalisza, w Lusławicach (1600–60) oraz szkoła o poziomie gimnazjum akademickiego w Rakowie, zw. Akademią Rakowską. Szkoły ariańskie w swoich programach kładły nacisk na przygotowanie młodzieży do życia praktycznego i działalności publicznej oraz na wychowanie moralne (etyka jako odrębny przedmiot nauczania); stosowały zasadę tolerancji rel., przyjmowały młodzież także innych wyznań.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia