hetycka sztuka

hetycka sztuka,

nazwa odnosząca się do zabytków starożytnej Anatolii z czasów kolonii asyryjskich w XIX i XVIII w. p.n.e. (Kanesz), państwa hetyckiego w XVII–XIII w. p.n.e. (Hetyci, hetyckie państwo) oraz państw neohetyckich w Anatolii i północnej Syrii w XII–VIII w. p.n.e.

Z wczesnego okresu rozwoju sztuki hetyckiej zachowała się przede wszystkim ceramika, ozdoby z metali szlachetnych, drobne figurki z brązu i gliny oraz pieczęcie stemplowe i cylindryczne z kamienia, kości lub gliny. W 1. połowie II tysiąclecia p.n.e. (okres tzw. Starego Państwa) na uwagę zasługują starannie wykonane naczynia ceramiczne o dużym bogactwie form. W dziedzinie architektury nowością wprowadzoną przez Hetytów były tzw. mury cyklopowe, z wielkich, nieregularnych bloków. Większość zabytków pochodzi z okresu 1450–1200 p.n.e. (tzw. Nowe Państwo); nastąpił wówczas rozwój architektury obronnej (fortyfikacje Boğazköy), dostosowane do warunków terenowych; miasta lokowano zwykle na wzgórzach i otaczano murem z wieżami. Budowle hetyckie charakteryzują się asymetrycznymi planami, prostymi konstrukcyjnymi formami bez dekoracji; przeważają wąskie podłużne pomieszczenia zgrupowane w bloki, których ściany wznoszono z kamienia i suszonej cegły. Świątynie hetyckie, najlepiej zachowane w Boğazköy, charakteryzuje asymetryczne położenie celi, dostępnej z wewnętrznego dziedzińca za pośrednictwem kilku przedsionków. Najważniejsze sanktuarium hetyckie w Yazılıkaya mieściło się pod gołym niebem, w wąwozie o ścianach pokrytych reliefami, podczas gdy świątynia pełniła tylko funkcję przedsionka. Z okresu Nowego Państwa nie zachowała się ani jedna pełna rzeźba; sztuki plastyczne. reprezentuje głównie płaskorzeźba z Boğazköy, galeria bóstw z Yazılıkaya, a także lwy i sfinksy bramne z Boğazköy i Alacahöyük oraz liczne ortostaty zdobione scenami kultowymi i polowań. Reliefy cechowała surowa i oszczędna kompozycja. Po upadku państwa hetyckiego tradycje państwowe i kulturalne utrzymały się w południowo-wschodniej Anatolii i północnej Syrii — w kilku miastach, które przetrwały najazd tzw. Ludów Morza (Malatya, Karkemisz, Zincirli, Karatepe) i zachowały odrębność aż do podboju asyryjskiego ok. 700 p.n.e. Sztuka rozwijająca się w tych ośrodkach miejskich, zwana nowohetycką lub syro-hetycką, wykazuje całkiem nowy styl; najstarsze płaskorzeźby z Malatya naśladują jeszcze wzory hetyckie w kompozycji i ikonografii. W IX i VIII w. p.n.e. tradycje hetyckie połączyły się z elementami pochodzenia aramejskiego i asyryjskiego, Asyryjczycy zapożyczyli wiele elementów ze sztuki hetyckiej (zwłaszcza architektury obronnej).