grota ogrodowa,
pawilon ogrodowy kształtem lub dekoracją nawiązujacy do naturalnych jaskiń.
grota ogrodowa
Encyklopedia PWN
G.o., będąca na ogół rozwinięciem koncepcji nimfeum, pojawiła się w ogrodach staroż. Rzymu. W średniow. siedzibach powstawały groty służące medytacji, wzorowane na miejscach odosobnienia pustelników. Ten rodzaj na poły świeckich grot-pustelni przetrwał długo w architekturze miejsc związanych z rel. medytacją, a także w parkach krajobrazowych. Od pocz. XVI do połowy XVIII w. g.o. miała najczęściej arch. formę pawilonu, często z kilkoma pomieszczeniami wewnątrz. Począwszy od 2. poł. XVI w., utrzymana w manierze rustykalnej dekoracja zewn. często nawiązywała do naturalnych jaskiń (nieobrobione kamienie, sztuczne stalaktyty). Wnętrza były dekorowane na wzór antycznej g.o. muszlami, kamykami, koralami, masą perłową, kawałkami szkła w różnych kolorach, tufem wulkanicznym. Umieszczano w nich fontanny, baseny i kanały z wodą, wodotryski, gry wodne. Rzeźby i malowidła ścienne realizowały skomplikowane programy treściowe. Do wyposażenia g.o. należały kamienne stoły i siedziska. Najwybitniejszym twórcą grot był B. Buontalenti, który zaprojektował groty m.in. w ogrodach Boboli we Florencji i w Pratolino. W XV–XVII w. wystrój groty często nadawano wnętrzom w przyziemiach pałaców lub willi. Od XVIII w. do dziś w parkach w stylu krajobrazowym wznosi się g.o. ukształtowane naturalistycznie z wielkich głazów porośniętych mchem i pnączami, z ciemnymi, tajemniczymi wnętrzami omywanymi przez strużki wody ściekające po ścianach. W XIX w. nie słabnąca moda na g.o. doprowadziła do powstania specjalnego typu mebli (drewnianych, metalowych i ceramicznych) przeznaczonych do grot i dekorowanych motywami muszli, korali i różnych wodnych stworzeń. Symbolika g.o., oparta na komentarzu Porfiriusza De nympharum antro do XIII pieśni Odysei Homera, odnosiła się najczęściej do wątków filozofii przyrody, alchemii, geologii, koncepcji narodzin życia w głębi ziemi, przekształcania się kamieni w ludzi, a ludzi w kamienie, refleksji nad granicą między żywym i martwym, między naturą i sztuką (neoplatoński koncept il nonfinito), myśli o odpoczynku, śnie, śmierci, wewn. przemianie.
Małgorzata Szafrańska
Bibliografia
Natura e artifici. L’Ordine rustico, le fontane, gli automi nella cultura del manierismo europeo, red. M. Fagiolo, Roma 1979;
N. Miller Heavenly Caves. Reflections on the Garden Grotto, London 1982;
Arte delle grotte. Per la conoscenza e la conservazione delle grotte artificiali, red. C. Acidini Luchinat, Genova 1987;
Artifici d’acque e giardini. La cultura delle grotte e dei ninfei in Italia e in Europa, red. I. Lapi Ballerini, L. Medri, Firenze 1999.
