farmacja
zespół nauk obejmujących wiedzę o lekach;
[gr.],
farmacja
Encyklopedia PWN
oprócz dyscyplin ściśle związanych z problemami leków, jak chemia leków, farmacja stosowana i farmakognozja, nauki farmaceutyczne obejmują wiele dziedzin pokrewnych, związanych ze środowiskiem i jego wpływem na zdrowie człowieka: toksykologię i chemię toksykologiczną, bromatologię (nauka o środkach żywienia). Farmacja wykorzystuje też osiągnięcia i metody takich dyscyplin, jak: farmakologia, biotechnologia, fizjologia, anatomia, higiena, botanika, zoologia. Oprócz aptekarstwa, należącego do podstawowych dziedzin farmacji, zajmującego się przechowywaniem i wydawaniem leków oraz sporządzaniem leków wg recept lekarskich, farmacja obejmuje przemysłową produkcję leków (syntetycznych i naturalnych), doskonalenie istniejących i wynajdywanie nowych preparatów oraz opracowywanie technologii ich produkcji, ponadto analizę farmaceutyczną, standaryzowanie i klasyfikowanie leków, kontrolę ich jakości.
Pierwsze wzmianki o stosowaniu leków, głównie roślinnych, pochodzą sprzed 7 tys. lat. Wzory recept znalazły się na tabliczkach z sumeryjskiego miasta Nippur oraz w chińskim zielniku (oba z ok. 3000 p.n.e.); opis leków występuje m.in. w Kodeksie Hammurabiego, indyjskich Wedach (ok. 1500 p.n.e.), egipskich papirusach: Ebersa (ok. 1550 p.n.e.) i Smitha (ok. 1350 p.n.e.). Prekursorami średniowiecznych aptekarzy byli w Grecji i Rzymie domokrążcy, zajmujący się sporządzaniem i sprzedawaniem maści i proszków leczniczych. Za twórcę nauki o leku powszechnie uważa się Galena, który w II w. n.e. stworzył podwaliny farmacji stosowanej, wiążącej patologię z terapią. Nową epokę w nauce o leku rozpoczęły prace Paracelsusa, uważanego za prekursora współczesnej chemii farmaceutycznej. U schyłku XV w. ukazała się pierwsza farmakopea (miejska), na początku XVIII w. pojawiły się farmakopee ogólnopaństwowe. Rozwój nauk przyrodniczych przyczynił się do powstania farmacji naukowej i rozkwitu farmacji praktycznej; powstały pierwsze manufaktury farmaceutyczne. Przy uniwersytetach pojawiły się katedry farmacji (Padwa 1545, Montpellier 1601), a następnie wyższe szkoły (pierwsza 1777 w Paryżu przy Collège de Pharmacie). W Polsce pierwsze katedry farmacji powstały 1783 w Krakowie, 1809 w Warszawie, 1810 w Wilnie; obecnie we wszystkich akademiach medycznych są wydziały farmaceutyczne, nadto w Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego jest Zakład Farmakologii Klinicznej i Społecznej; problemami farmacji zajmują się m.in. Instytut Leków i Instytut Farmaceutyczny w Warszawie, a także Instytut Farmakologii PAN w Krakowie.
