etruskomania

etruskomania, wł. etruscheria,

charakterystyczny dla kultury w okresie 1730–60 nurt przesadnej i egzaltowanej oceny wkładu Etrusków w dzieje italskie i europejskie;

zapoczątkowana opublikowaniem 1725 Etruria regali Th. Dempstera. Nawiązując do sięgających 2. poł. XV w. poglądów Annio da Viterbo, widzącego w dziejach etruskich ogniwo spajające dzieje bibl. z antycznymi, etruskomani byli przekonani, iż Etruskowie stworzyli najstarszą kulturę na ziemi italskiej i, na długo przed Grekami, rozwinęli architekturę, sztuki figuralne i rzemiosło artystystyczne. Według M. Guarnacciego, autora Origini italiche (1767), od utożsamianych z Pelazgami Etrusków wywodziłyby się wszystkie ludy italskie i gr., ich języki i sztuka. Także G.B. Pirenesi był wielkim obrońcą oryginalności etruskiego wkładu w rozwój kultury i architektury antycznej (świątynia tuskańska, upowszechnienie łuków i sklepień). Inni etruskomani interesowali się zagadnieniami alfabetu i języka etruskiego, wywodząc go z kręgu semicko-aramejskiego (S. Maffei) czy z języków klas. (A.F. Gori). Przeświadczenie, że sztuka etruska rozwinęła się przed gr. podzielał także J.J. Winckelmann, oraz rzym. handlarz i cicerone J. Byres; dla tego ostatniego, planującego monumentalną publikację na temat „najstarszych w Europie” malowideł etruskich z Corneto, malarz F. Smuglewicz wykonał cenną dokumentację 5 etruskich grobów malowanych, nie zachowanych do naszych czasów. Z e. wiąże się upowszechnienie w Europie nazw: wazy etruskie, gabinety etruskie, styl etruski — odzwierciedlających ówczesne przekonanie, iż znajdowane w Kampanii i Toskanii wazy gr. były produkowane przez Etrusków. Pozytywnym wkładem etruskomanów było zainicjowanie konkretnych badań nad zabytkami etruskimi, zapoczątkowanie badań archeol., organizacja pierwszych muzeów w Cortonie, Volterra, Sienie, czy wreszcie powołanie Muzeum Akad. Etruskiej w Cortonie (1727), która wraz z własnymi zbiorami miała służyć rozwijaniu badań nad dziejami przedrzym. Italii.