dikpala

dikpala, lokapala

[sanskr., ‘strażnicy stron (świata)’, ‘strażnicy świata’],

mit. ind. grupa bóstw, najczęściej czterech lub ośmiu, opiekujących się stronami świata;

w literaturze wedyjskiej (Wedy) oraz epickiej (Mahabharata, Ramajana) ich liczba, imiona oraz powiązania z poszczególnymi stronami świata nie są stałe; wg mitologii puranicznej (purany) wschodu strzeże Indra, południa — Jama, zachodu — Waruna, północy — Kubera, strażnikami stron: południowo-wschodniej, południowo-zachodniej, północno-zachodniej oraz północno-wschodniej są odpowiednio: Agni, Nirryti (wedyjska bogini zniszczenia), Waju oraz Iśana (Śiwa); wyobrażenia d., zwrócone w odpowiednie strony świata, zdobią zewn. ściany świątyń hinduskich oraz prowadzące do nich bramy.