demograficzne współczynniki,
wielkości (liczby bezwzględne i względne), które pozwalają wykryć lub potwierdzić prawidłowości zjawisk ludnościowych i obrazują natężenie tych zjawisk.
demograficzne współczynniki
Encyklopedia PWN
Wielkości charakteryzujące stan badanych zjawisk w danym momencie noszą nazwę zasobów (np. liczba ludności danego kraju, liczba kobiet, liczba mężczyzn), a wielkości podawane dla pewnych okresów nazywa się strumieniami (np. liczba urodzeń, zgonów). Do analizy badanych zjawisk nie wystarczają liczby bezwzględne; żeby np. zanalizować zmiany w ruchu naturalnym i wędrówkowym ludności, trzeba ocenę w liczbach bezwzględnych uzupełnić oceną w liczbach względnych, czyli relacjami między zasobami a strumieniami. Jeśli podzieli się strumień przez zasób — otrzyma się większość współczynników demograficznych, zwanych współczynnikami natężenia, np. współczynnik rodności, małżeństw, umieralności, migracji itp. Jeżeli podzieli się zasób przez zasób, czyli np. liczbę kobiet w badanej populacji przez liczbę mężczyzn, otrzyma się współczynnik feminizacji. Jeśli zaś podzieli się strumień przez strumień, czyli np. liczbę urodzeń przez liczbę zgonów (w tym samym okresie), otrzyma się współczynnik dynamiki demograficznej. Współczynniki demograficzne dzielą się na ogólne i cząstkowe. Współczynniki demograficzne ogólne są obliczane dla całej ludności, cząstkowe zaś dla grup badanej zbiorowości, wyróżnionych wg kryterium istotnego ze względu na cel badania, np. wiek, płeć. Współczynniki demograficzne są najstarszym i najczęściej stosowanym narzędziem demograficznych analiz. Nie są one jednak narzędziem precyzyjnym. Żeby przeprowadzić poprawną do końca analizę, trzeba jeszcze uwzględnić kierunek, siłę oddziaływania i wpływ wszystkich czynników występujących w badanym zjawisku na jego dynamikę, a także natężenie tego zjawiska oraz strukturę ludności. Ustalenie wpływu każdego czynnika na dynamikę badanego zjawiska uzyskuje się za pomocą indeksów o stałej strukturze (standaryzowanych) i indeksów wszechstronnych. W międzynarodowych badaniach demograficznych często stosuje się współczynniki syntetyczne, tworzone na podstawie cząstkowych współczynników demograficznych.
Elżbieta Weremowicz
