chińskie brązy,
wyroby z brązu charakterystyczne dla sztuki Chin;
chińskie brązy
Encyklopedia PWN
najwcześniejsze pojawiły się już w początkowym okresie dyn. Shang (XVIII w. p.n.e.) i są znane z wykopalisk w Erlitou (prow. Henan); również w tej prowincji odkryto jedne z najstarszych warsztatów brązowniczych — w Zhengzhou i Anyang, stolicy dyn. Shang, a w końcu XX w. odnaleziono brązy w grobowcu księżniczki Fu Hao z pocz. XII w. p.n.e. Z brązu wytwarzano przede wszystkim naczynia kultowe służące jako pojemniki na dary ofiarne składane przodkom; jako przedmioty obrzędowe i drogocenne były otaczane w Chinach niezwykłą czcią, stanowiły także oznakę władzy; na wielu z nich znajdowały się inskrypcje złożone z kilku znaków, określające okoliczności fundacji naczynia; obok naczyń kultowych z brązu wykonywano przedmioty użytkowe, m.in. części broni, elementy wozów bojowych, lustra, instrumenty muz., kadzielnice, zapinki, ozdoby; osobną grupę stanowiły naczynia zoomorficzne o zróżnicowanych kształtach, m.in. wyobrażające sowę, słonia, tygrysa, nosorożca. Początkowo naczynia brązowe wykonywano przy użyciu form odlewniczych składających się z 2 lub więcej części, jednak większość wytwarzano tzw. metodą na wosk tracony; naczynia z brązu charakteryzują się bogatą dekoracją i zróżnicowaną formą; najbardziej typowe to: trójnogi (ding, xian, jue, he, li), kielichy do wina (hu, zun), wazy (lei, li), czary (hu).
Brązy z okresu dyn. Shang cechuje doskonałość wykonania, piękne kształty i bogaty ornament pokrywający całą powierzchnię naczynia; dekorację brązów w tym czasie stanowiły motywy geom. i spiralne oraz motywy masek: tao-tie i smoka kui. Najwyższy stopień rozwoju osiągnęły brązy w okresie dyn. Zhou (XII–III w. p.n.e.); początkowo kontynuowano tradycje dyn. Shang, a w środkowym okresie (VIII–V w. p.n.e.) zmienił się styl i zdobnictwo — ornament stał się większy i bardziej płaski, ułożony w formie wąskich pasów dekoracyjnych na tle gładkiej powierzchni naczynia; od ok. V w. p.n.e., a zwłaszcza w czasach dyn. Han (III w. p.n.e.–III w. n.e.), zdobiono brązy inkrustacją. W późniejszych okresach najczęściej brązy złocono; do inkrustacji używano miedzi, złota i srebra, posługiwano się także malachitem i turkusem; w ornamentyce inkrustowanej przeważały motywy zwierzęce, roślinne i geometryczne. W czasach dyn. Han spadła produkcja brązów, a naczynia rytualne zastąpiono użytkowymi; później, zwłaszcza w okresie dyn. Song (960–1279 n.e.), archaiczne wzory brązów były często naśladowane.
