cesarze wojskowi,
termin nowoż. określający cesarzy rzym. panujących 268–284, kreowanych przez wojsko;
cesarze wojskowi
Encyklopedia PWN
byli to zawodowi oficerowie, którzy po zamordowaniu Galienusa ostatecznie odsunęli od władzy arystokrację senatorską; najważniejsi c.w.: Klaudiusz Gocki (268–270), Aurelian (270–275), Probus (276–282), Karus (282–283); ponieważ wszyscy wywodzili się z rodzin żołnierskich z Bałkanów (stąd inne określenie — cesarze iliryjscy), a trzej pierwsi byli za Galienusa wysokimi oficerami armii naddunajskiej, mówi się czasem o rządach iliryjskich generałów; mimo to c.w. pozostawali w dość poprawnych stosunkach z senatem; po śmierci Aureliana armia zwróciła się nawet do senatu o powołanie następcy, Tacyta (275–276); c.w. na czele zreorganizowanej przez Galienusa armii naddunajskiej rozgromili wrogów zewn. i przywrócili jedność cesarstwa (zlikwidowanie władzy Palmyry na Wschodzie i tzw. imperium galijskiego na Zachodzie); natomiast nie zdołali, mimo podejmowanych prób (kult Słońca wprowadzony przez Aureliana, kultywowanie starorzym. tradycji przez Karusa), stworzyć mechanizmu przekazywania władzy zapobiegającego uzurpacjom, czego dokonał dopiero Dioklecjan.
