anomia

anomia

[gr., ‘brak porządku’],

termin socjol. i psychol. używany w charakterystykach sytuacji, w których: 1) społeczeństwu lub grupie brak jasnych reguł i norm postępowania, istniejące normy są sprzeczne ze sobą lub nie dają się w danych warunkach stosować; 2) jednostki naruszają ustalone reguły i odrzucają przyjęte w społeczeństwie normy na skutek swych wybujałych aspiracji i osłabienia więzi grupowych; 3) dzieci kierują się w sądach i postępowaniu nie normami etycznymi i obyczajowymi, lecz subiektywnym poczuciem przykrości bądź przyjemności;

W naukach społ. termin anomia został użyty przez É. Durkheima do opisu współcz. sobie społeczeństwa przem.; twierdził on, iż rozkładowi dawnych form solidarności społ. nie towarzyszy odpowiednio szybkie kształtowanie się nowych jej form, w następstwie czego wytwarza się próżnia moralna, a członkowie społeczeństwa są pozbawieni drogowskazów i kontroli; w swoim słynnym studium samobójstw wykazywał, że ich przyczyną bywa coraz częściej stan anomii, w jakim znalazło się społeczeństwo, niezdolne dostarczać jednostce oparcia. Późniejsi autorzy opisywali a. raczej jako stan świadomości jednostek, które uległy wyobcowaniu ze społeczeństwa, choć niekoniecznie znajdowało się ono w stanie moralnego kryzysu. Przyjęte w nowszej literaturze socjol. rozumienie anomii pochodzi od R.K. Mertona, który użył go do wyjaśniania zjawiska dewiacji; w jego ujęciu anomia polega na tym, że społecznie uznane cele działania stają się nieosiągalne za pomocą społecznie uznanych środków, co pociąga za sobą poszukiwanie odbiegających od normy sposobów ich osiągania.