Zgierz

rys. Z. Kwiatkiewicz/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN

Zgierz,

m. powiatowe w województwie łódzkim, na pograniczu Wzniesień Łódzkich i Wysoczyzny Łaskiej, nad Bzurą, w Łódzkim Okręgu Przemysłowym.

Ludność miasta: ogółem — 56,4 tys. mieszkańców (2019)

Gęstość zaludnienia: 1 342,0 os/km² (2019)

Powierzchnia: 42 km²

Współrzędne geograficzne: długość geograficzna: 19°25′E, szerokość geograficzna: 51°51′N

Prawa miejskie: nadanie praw — przed 1288

Oficjalne strony WWW: www.umz.zgierz.pl

Ośr. przem.; rozwinięty przemysł włók. (bawełniany, wełn., pończoszniczy) i chem. (barwniki); ponadto przemysł odzieżowy, maszyn. (produkcja części do maszyn włók.), papierniczy (fabryka tektury); ośr. badawczo-rozwojowy przemysłu barwników; węzeł kol.; muzeum; klasycyst. domy tkaczy (1. poł. XIX w.).

Historia.

Wczesnośredniow. gród książęcy i wieś na trakcie Kraków–Toruń, wzmiankowany 1231; prawa miejskie przed 1288, potwierdzone 1420; istniała tu komora celna; do rozbiorów lokalny ośr. rzemieślniczo-handl.; w XVII w. utworzono starostwo zgierskie; od 1793 w zaborze pruskim, od 1807 w Księstwie Warsz.; od 1798 siedziba powiatu; od 1815 w Królestwie Polskim. Intensywny rozwój od 1. poł. XIX w. związany z powstaniem przemysłu włók., od 1831 gł. ośr. produkcji sukienniczej w kraju; od 1817 osiedlali się w Zgierzu rękodzielnicy włókiennicy: Polacy, Niemcy, Żydzi, także Rosjanie; w pobliżu Zgierza założono osadę sukienników tzw. Nowe Miasto; 1821 spisano tu tzw. umowę zgierską określającą warunki osiedlania się w okręgu łódz. imigrantów-rzemieślników; od 1829 status miasta wojew.; liczba ludności wzrosła z ok. 660 w 1817 do ok. 9,3 tys. w 1829; po 1831 produkcja bawełny (1837 uruchomiono pierwszą fabrykę sukna stosującą napęd parowy); w końcu XIX w. w Zgierzu było 48 dużych przedsiębiorstw i 64 mniejszych (m.in. przędzalnie wełny i bawełny, fabryka maszyn włók., odlewnia); od 1894 rozwój przemysłu chem.; od 1903 połączenie kol. z Łodzią i Warszawą; 1826 bunt czeladników, 1871–74 i 1905–07 strajki. Podczas I wojny świat. dewastacja zakładów przem.; w okresie międzywojennym budowa węzła kol., rozwój i modernizacja przemysłu. W czasie okupacji niem. masowe egzekucje mieszkańców (m.in. ok. 5 tys. st)raconych w pobliskim lesie Krogulec), ośr. konspiracji; 1954–75 powiat miejski, od 1999 siedziba powiatu.