Wołogda

Wołogda, Wọłogda,

m. na północnym zachodzie eur. części Rosji, nad Wołogdą (dopływ Suchony); stolica obwodu wołogodzkiego.

przemysł elektromaszynowy (produkcja maszyn i urządzeń dla przemysłu drzewnego, zakłady naprawcze taboru kol.), spoż., lniarski, drzewny; ważny ośrodek produkcji koronek (od lat 20. XIX w.); duży węzeł kol. (linie Moskwa–Archangielsk i Petersburg–Wiatka); port rzeczny; port lotn.; 3 wyższe szkoły; muzea (m.in. dom-muzeum Piotra I Romanowa); galeria malarstwa.

Historia.

Wzmiankowana 1147, do końca XIV w. zależna od Nowogrodu Wielkiego, potem przyłączona do państwa moskiewskiego; w XV–XVII w. ważny ośrodek rzemieślniczy i centrum handlu Rosji z Syberią i Europą Zachodnią; podupadła po założeniu Petersburga; od 1780 stol. namiestnictwa, a od 1796 guberni; od końca XIX w. połączenie kol. z Moskwą (przez Archangielsk) i Petersburgiem; do rewolucji lutowej 1917 miejsce zesłań polit.; 1918–20 baza bolszewików w walce z białą gwardią i obcą interwencją; w ZSRR rejon łagrów; od 1937 stol. obwodu.

Zabytki.

Na terenie starego centrum miasta zespół pałacu biskupiego otoczony murami z basztami (2. poł. XVII w.), w obrębie których: sobór Sofijski (1568–70) z malowidłami ściennymi (2. poł. XVII w.), drewnianym ikonostasem (1. poł. XVIII w.), obok wolno stojąca dzwonnica na planie 8-boku (1. poł. XVII w., przebudowany częściowo w XIX w.); budynki adm. (poł. XVII w., malowidła ścienne XVII w.), pałac archireja (2. poł. XVII w.); nadbramna cerkiew Wozdwiżeńska (2. poł. XVII w.); pałac Iosifa Zołotogo (2. poł. XVIII w., unikatowe piece kaflowe), sobór Woskresieński (2. poł. XVIII w.). W mieście liczne cerkwie z XVII i XVIII w., m.in. Konstantyna i Heleny, Srietieńska; liczne barok.-klasycyst. i klasycyst. domy mieszkalne (XVIII i XIX w.); drewniane domy mieszkalne z bogatą dekoracją rzeźbiarską. W pobliżu Wołogdady monastyr Spaso-Priłucki (zał. 1371), otoczony murami z 4 narożnymi basztami (poł. XVII w.), w obrębie których: sobór (1. poł. XVI w.), dzwonnica (poł. XVII w.), cerkiew Wwiedieńska (1. poł. XVII w.) z refektarzem, Święte Wrota z nadbramną cerkwią (koniec XVI w.).