Wąwolnica

Wąwolnica,

w. gminna w woj. lubelskim, w pow. puławskim, na Płaskowyżu Nałęczowskim, nad Bystrą;

Jedna z najstarszych osad ziemi lubel.; wczesnośredniow. gród z osadą targową; prawa miejskie przed 1370 (1364?); ponowna lokacja 1448; bliskość Lublina i Kazimierza Dolnego hamowały rozwój miasta; od 1795 w zaborze austr., od 1809 w Księstwie Warsz., od 1815 w Królestwie Pol.; 1870 utrata praw miejskich; w okresie okupacji niem. do 1942 getto (ponad 2 tys. osób, część wywieziono do ośr. zagłady w Bełżcu, część do getta w Opolu Lubelskim, ok. 120 osób zamordowano na miejscu). Miejsce pacyfikacji dokonanej 2 V 1946 przez UB; 100-osobowy oddział UB i KBW otoczył osadę, z której wycofał się kilkuosobowy patrol WiN pod dowództwem kpt. K. Woźniaka („Szatan”); po starciu z patrolem WiN oddział pacyfikacyjny spalił większość zabudowań, 2 osoby spłonęły żywcem, wiele zostało rannych. Pacyfikacja Wąwolnicy była przedmiotem interpelacji klubu PSL w KRN; propaganda komunist. przedstawiała ją jako zbrodnię podziemia niepodległościowego. W kościele parafialnym (XIX w.) sanktuarium Matki Bożej Kębelskiej.