Wałcz

rys. Z. Kwiatkiewicz/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN

Wałcz,

m. powiatowe w woj. zachodniopomor., na skraju Pojezierza Wałeckiego, nad jez.: Raduń i Zamkowym oraz kilkoma mniejszymi.

Ludność miasta: ogółem — 25,3 tys. mieszkańców (2019)

Gęstość zaludnienia: 666,1 os/km² (2019)

Powierzchnia: 38 km²

Współrzędne geograficzne: długość geograficzna: 16°28′E, szerokość geograficzna: 53°16′N

Prawa miejskie: nadanie praw — 1303

Oficjalne strony WWW: www.walcz.um.pl

ośr. przem., obsługi ruchu turyst., wypoczynkowy i sportów wodnych; przemysł drzewny, elektromaszynowy, przetwórstwo rolno-spoż., odzieżowy; węzeł drogowy; ośr. szkolnictwa ponadgimnazjalnego (licea ogólnokształcące, technika, szkoły policealne, zespół kolegiów nauczycielskich z punktem wykładowym Uniw. Szczec.); ośr. wczasowe; przystanie żeglarskie; Ośr. Przygotowań Olimpijskich; Miejski Ośr. Sportu i Rekreacji; Muzeum Ziemi Wałeckiej; cmentarz żołnierzy pol. i sowieckich (ponad 6 tys. osób) poległych w walkach o Wał Pomorski.

Historia.

Gród pomor., w wyniku podbojów Bolesława III Krzywoustego w XII w. przyłączony do Wielkopolski; w końcu XIII w. opanowany przez Brandenburgię, włączony do Nowej Marchii; prawa miejskie 1303; 1368 odzyskany przez Kazimierza III Wielkiego. Od poł. XVI w. starostwo grodowe, ośr. rzemieślniczy; w XVI w. obok Wałcza powstała odrębna gmina miejska (prawa miejskie 1633) — ośr. rzemieślniczy konkurencyjny wobec starego miasta; po zniszczeniach w czasie najazdu szwedz. w poł. XVII w., 1658–62 połączone w jedno miasto. W 1662 (1665?) jezuici zał. tu kolegium zw. Atenami Wałeckimi, znane z wysokiego poziomu nauczania, przekształcone po zajęciu Wałcza 1772 przez Prusy w Gimnazjum Król., które do połowy XIX w. zachowało pol. charakter; na przeł. XIX i XX w. germanizacja. Rozwój w końcu XIX w. związany z połączeniem kol. od 1881 (zakłady przem., handel drewnem). Po I wojnie świat. pozostał w granicach Niemiec; od 1934 w Wałczu i okolicy budowa umocnień wojsk. fragmentu Wału Pomor.; w okresie II wojny światowej liczne oddziały robocze jeńców fr., pol., sowieckich, bryt., amer., obóz pracy przymusowej; II 1945 walki 1. armii WP i wojsk sowieckich o przełamanie Wału Pomor.; zniszczony w ok. 45%; od 1945 w Polsce, odbud.; do 1975 i od 1999 siedziba powiatu.

Zabytki.

Barokowy gmach dawnego kolegium jezuitów (po 1675, przebudowa 1798–1805, skrzydło 1960; obecnie liceum); neogot. kościoły: Św. Mikołaja (1863–65), Św. Antoniego (1902–07); domy z XVIII i XIX w.