Twórczość w duchu parnasizmu We wczesnych wierszach, opublikowanych m.in. w almanachu Le Parnasie contemporain (t. 1 1866) i debiutanckim zbiorze Poèmes saturniens (1866), nawiązywał do liryki parnasistów, w następnym, Fêtes galantes (1869) pozostawał głównie pod wpływem poezji Ch.P. Baudelaire’a. Wiersze z tego okresu odznaczają się swego rodzaju kryzysem treści i charakterystyczną również dla liryki z lat późniejszych niezwykłą melodyjnością formy wersyfikacyjnej.
Liryka impresjonistyczna i symbolistyczna W tomie
Pieśni bez słów (1874, wydanie polskie 1899) Verlaine świadomie zerwał z
parnasizmem, zamieszczając w nim wiersze traktujące o wrażeniach i doznaniach ulotnych, nieokreślonych i trudnych do wypowiedzenia. Kolejny zbiór wierszy
Księga mądrości (1881, wydanie polskie 1906) był wyrazem przełomu moralno-religijnego, jakiego doświadczył Verlaine w czasie pobytu w więzieniu (nawrócił się na katolicyzm). Ostatnie tomy poetyckie
Jadis et naguère (1884, zawierający poetyckie credo autora — wiersz
Sztuka poetycka) i
Elegie (1893, wydanie polskie 1915) ukazują Verlaine’a jako mistrza melancholii i lirycznego nastroju, dążącego w swych subiektywnych, impresjonistycznie nastrojowych utworach do wyrażania przelotnych uczuć i nieuchwytnych przeżyć wewnętrznych, zmieniającego nastrój od natarczywej zmysłowości do mistycznych uniesień i wzruszeń. W utworach z tego okresu do głosu dochodzi tęsknota poety do czystych i prostych uczuć. Przenika je atmosfera smutku, goryczy i wewnętrznej rozterki, poczucie nieodwracalności. Verlaine organizuje swoje wiersze wokół metafor-symboli — człowieka, który czuje się obco w świecie i jest przez ten świat odrzucony.
Liryka Verlaine’a charakteryzuje się niezwykłą melodyjnością, swobodną, nieregularną składnią bliską językowi potocznemu, wirtuozerskim wykorzystaniem walorów brzmieniowych słów, zarówno w tworzeniu nadzwyczaj rytmicznych i oryginalnych strof, jak i w ukazywaniu niespodziewanych walorów onomatopeicznych barwy i długości głosek (np. słynna Jesienna piosenka) — w efekcie tych zabiegów powstają fragmenty i zarysy poetyckich obrazów.
Ważną pozycję w dorobku literackim Verlaine’a stanowi głośny tom esejów krytycznych (a jednocześnie antologia utworów) Les poetes maudits (1884, wydanie rozszerzone 1888), który w dużym stopniu przyczynił się do zainteresowania współczesnych czytelników twórczością „poetów wyklętych”, m.in. Rimbauda, S. Mallarmégo i T. Corbière’a, „prawdziwych” twórców, niedocenianych, zbuntowanych przeciw konwencjom i uznanym wartościom.
Ostatnie lata życia Verlaine’a stały się pasmem klęsk (m.in. konflikty i rozwód z żoną, zła sytuacja materialna, coraz większe uzależnienie od alkoholu, liczne choroby związane z wyczerpującym trybem życia). Poeta zmarł 8 I 1896 w Paryżu.
Utwory Verlaine’a na język polski tłumaczyli m.in. poeci Młodej Polski: A. Lange, B. Ostrowska, Z. Przesmycki (Miriam), L. Staff. Polskie wybory jego poezji zawierają m.in. tomy: Wybór poezji (1906), Poezje wybrane (1978), Wybór poezji (1980), Poezje (1980) oraz antologie: Antologia współczesnej poezji francuskiej (1947), Symboliści francuscy (1965), Antologia poezji francuskiej (t. 3 2000).
W 1995 powstał film w reżyserii A. Holland Całkowite zaćmienie, oparty na historii związku Verlaine’a i Rimbauda.