Twardowski, Pan Twardowski, Mistrz Twardowski, zw. też polskim Faustem,
czarnoksiężnik z XVI w., postać legendarna;
Twardowski
Encyklopedia PWN
niekiedy utożsamiany z autentycznym pol. szlachcicem, a także z rzekomo hist. osobą — wróżbitą i astrologiem Niemcem Laurentiusem Dhurem z Norymbergi, przebywającym 1565–73 na dworze Zygmunta II Augusta; powstało wiele wariantów dziejów Twardowskiego, najwięcej w okresie romantyzmu (pokrewieństwo wątków różnych podań); np. jeden z wątków mówi o zawarciu paktu z diabłem, który dał Twardowskiemu moc czarnoksięską (sławę zyskało mu przywołanie cienia zmarłej królowej Barbary Radziwiłłówny), a jego duszę (po spełnieniu wszystkich życzeń Twardowskiego) miał zabrać w Rzymie (co stało się w karczmie o tej nazwie); wg podania diabeł miał m.in. postawić skałę cienkim końcem ku dołowi (Pieskowa Skała), zsypać srebro z całej Polski pod ziemię w Olkuszu (kopalnia srebra); w drodze do piekła Twardowski porzucony przez diabły znalazł się na Księżycu; podanie utrwaliły utwory lit. i muz.: Pani Twardowska — ballada A. Mickiewicza, kantata do niej S. Moniuszki, Pan Twardowski — poemat bajeczny L. Rydla, opera A.N. Wierstowskiego, balet A.G. Sonnenfelda, balet L. Różyckiego.