Tupi-Guarani,
grupa ludów indiańskich Ameryki Południowej zamieszkujących środkową i północno-wschodnią Brazylię, północno-wschodnie Peru, wschodni Paragwaj, wschodnią Boliwię, m.in.: Chiriguano, Guarani wschodni, Guarani zachodni, Guarayú, Kamayura, Karipuna, Kokama-Kokamila, Omagua, Potiguara, Sirionó, Tenetehara, Tupinamba;
Tupi-Guarani
Encyklopedia PWN
ok. 156 tys. (1995); języki tworzą rodzinę tupi-guarani; podstawę gospodarki T.-G. stanowiło ekstensywne kopieniactwo żarowe uzupełniane myślistwem; ludy te miały rozwinięte plecionkarstwo, tkactwo i ceramikę; przywódcą grupy lokalnej (osady) był wpływowy szaman, cieszący się dużym autorytem religijnym; w momencie przybycia hiszpańskich kolonizatorów niektóre ludy (np. Tupinamba) utworzyły ponadwspólnotowe organizacje polityczne (wodzostwa); pierwsze kontakty ze światem nieindiańskim T.-G. nawiązali w połowie XVI w.; w XVII i XVIII w. zostali osiedleni w jezuickich centrach misyjnych, m.in. w dorzeczu rzeki Paragwaj (tzw. Jezuicka Republika Paragwaju lub Republika Guarani); ich populacja zmalała, a tradycyjna kultura niemal zupełnie zanikła; dziś odradzają się demograficznie i kulturowo.
