Tatarkiewicz Władysław
 
Encyklopedia PWN
Tatarkiewicz Władysław, ur. 3 IV 1886, Warszawa, zm. 4 IV 1980, tamże,
polski filozof, historyk filozofii, estetyk i historyk sztuki.
Cytat
Kalendarium
Urodził się 3 IV 1886 w Warszawie. Był wnukiem Jakuba Tatarkiewicza. Ukończył gimnazjum filologiczne w Warszawie. W 1905–10 studiował m.in. w Zurychu, Paryżu, Berlinie, Marburgu. Doktoryzował się u H. Cohena Układ pojęć w filozofii Arystotelesa (1910, wydanie polskie 1978). W 1910–11 studiował na Uniwersytecie Lwowskim, m.in. u K. Twardowskiego. W okresie I wojny światowej przebywał w Częstochowie, gdzie nauczał w Gimnazjum Męskim Towarzystwa Opieki Szkolnej. W 1919–21 był profesorem filozofii na Uniwersytecie Wileńskim, 1921–23 — estetyki i historii sztuki współczesnej na uniwersytecie w Poznaniu, 1923–61 — filozofii, etyki, estetyki na Uniwersytecie Warszawskim. Od 1924 był redaktorem naczelnym „Przeglądu Filozoficznego”. W czasie II wojny światowej brał udział w tajnym nauczaniu. W 1949–57 został odsunięty przez władze komunistyczne od nauczania akademickiego. W latach 1960–63 redaktorem naczelnym pisma „Estetyka”. Od 1927 był członkiem TNW, 1930–51 — PAU, od 1956 — PAN. Zmarł 4 IV 1980 w Warszawie.
Badania naukowe
Badania naukowe Tatarkiewicza koncentrowały się na zagadnieniach historii filozofii, estetyki, historii sztuki, zwłaszcza nowożytnej, oraz etyki. Omówił szczegółowo genezę, rozwój i znaczenie podstawowych pojęć estetyki: sztuki, piękna, formy, twórczości, odtwórczości i przeżycia estetycznego. Odczyty Tatarkiewicza, wygłaszane w wielu zagranicznych ośrodkach naukowych, przyczyniły się do popularyzacji osiągnięć nauki polskiej. Dzieje filozofii Tatarkiewicz pojmował jako nieustanne zmaganie się 2 nurtów: maksymalistycznego — dążącego do stworzenia systemów opisujących całą rzeczywistość, oraz minimalistycznego — skupiającego się tylko na konkretnych pojęciach lub fragmentach bytu; jego Historia filozofii (t. 1–2 1931, t. 3 1950, ostatnie wydanie 2007), stanowiła w Polsce przez wiele lat podstawowy akademicki podręcznik filozofii.
Poglądy filozoficzne — koncepcja szczęścia
Swoje poglądy filozoficzne wyłożył m.in. w pracy O szczęściu (1947, wydanie 11 2005). Koncepcja Tatarkiewicza miała być w swym założeniu twórczą (lecz nie eklektyczną) syntezą dotychczasowych ujęć. Tatarkiewicz wyróżnił 4 rodzaje rozumienia pojęcia „szczęście”. Po pierwsze szczęście to pomyślność lub powodzenie, czyli dodatnie wydarzenia, dodatni układ warunków życia. Po drugie szczęście to intensywne dodatnie przeżycie — radość, błogość. Po trzecie szczęście to „eudajmonia”, czyli posiadanie najcenniejszych dóbr. Po czwarte szczęście to zadowolenie z życia jako całości. Ujęcia pierwsze i trzecie mają charakter przedmiotowy (obiektywistyczny), drugie i czwarte zaś — podmiotowy (subiektywistyczny). Za najbardziej adekwatne Tatarkiewicz uznał rozumienie czwarte, nie negując jednak pozostałych ujęć (np. ujęcie trzecie zabezpiecza przed skrajnym subiektywizmem; dlatego też np. euforia narkomana nie może być traktowana jako sz., gdyż nie wywołały jej realne, obiektywne dobra). Zadowolenie z życia jako całości wiąże się bowiem ściśle zarówno z pomyślnością, jak i przeżywaniem radości oraz posiadaniem cennych dóbr. Szczęście rozumiane jako zadowolenie z życia jako całości sprowadza się nie tylko do emocji i i uczuć, lecz również zawiera składnik intelektualny — racjonalną, dodatnią ocenę całości wydarzeń, w jakich dana osoba uczestniczyła lub które przeżywała. Szczęście jako zadowolenie z życia jako całości powinno mieć charakter trwały i uzasadniony. Trwałość owa polega nie tyle na nieprzerwanym strumieniu pozytywnych emocji, ile na skłonności do pozytywnego oceniania własnego życia.
Inne prace
Inne prace: Rządy artystyczne Stanisława Augusta (1919), Skupienie i marzenie (1951), Dominik Merlini (1955), Łazienki warszawskie (1957, wydanie 3 1972), Historia estetyki (t. 1–2 1960, t. 3 1967), O sztuce polskiej XVII i XVIII wieku (1966), Dzieje sześciu pojęć — sztuka, piękno, forma, twórczość, odtwórczość, przeżycie estetyczne (1975, wydanie ostatnie 2006), Wspomnienia (1979, wspólnie z żoną, Teresą), Dobro i oczywistość: pisma etyczne (1989); przełożył 2. tom Czarodziejskiej góry Th. Manna (pod pseud. Jan Łukowski, wyd. ostatnie 2002).
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia