Stein Edith
 
Encyklopedia PWN
Stein
[sztain]
Edith Wymowa, Teresa Benedykta od Krzyża, święta, ur. 12 X 1891, Wrocław, zm. 9 VIII 1942, Oświęcim,
niemiecka filozof i teolog pochodzenia żydowskiego, karmelitanka.
Kalendarium
Urodziła się 12 X 1891 we Wrocławiu..
Drogi życia
Pochodziła z rodziny kupieckiej (firmę ojca, który zmarł, gdy Stein miała 2 lata, prowadziła samodzielnie matka). Była najmłodszym dzieckiem pośród jedenaściorga rodzeństwa. Studiowała psychologię, germanistykę i historię w rodzinnym Wrocławiu. Po kilku semestrach przeniosła się do Getyngi, by kontynuować studia filozoficzne u twórcy fenomenologii, E. Husserla, u którego doktoryzowała się na podstawie rozprawy O zagadnieniu wczucia (1917, wydanie polskie 1988). Była asystentką Husserla, przygotowywała jego rękopisy do druku. W czasie I wojny światowej pracowała jako pielęgniarka w szpitalu dla rannych żołnierzy. Do 30. roku życia deklarowała się jako ateistka, zwracając się w filozofii ku idealizmowi etycznemu. W 1922 przyjęła chrzest i dokonała konwersji na katolicyzm. Wiara w Boga wzmocniła jej łączność z narodem żydowskim. Konwersja nie została jednak dobrze przyjęta przez jej rodzinę, w szczególności matkę. Czas przed wstąpieniem do zakonu, odraczanym prawie 12 lat, spożytkowała na pracę naukową oraz dydaktyczną w liceum i seminarium nauczycielskim w Spirze (1923–31) oraz w Niemieckim Instytucie Pedagogiki Naukowej w Münster (1923–33). W tym okresie opublikowała Eine Untersuchung über den Staat (1925), wydała przekład listów i pamiętników J.H. Newmana (1928) oraz pracę Fenomenologia Husserla a filozofia św. Tomasza z Akwinu (1929, wydanie polskie 1989); 1931–32 wydała 2-tomowy przekład Quaestiones disputatae de veritate św. Tomasza z Akwinu. W 1933 wstąpiła do zakonu karmelitanek w Kolonii. W 1934 otrzymała habit i przyjęła imię zakonne Teresa Benedykta od Krzyża. NW 1935 złożyła profesję (śluby zakonne) czasową i otrzymała polecenie dokończenia rozprawy, pierwotnie noszącej tytuł Akt und Potenz, którą 1936 przygotowała jako Byt skończony a byt wieczny (wydanie polskie 1995). Niemiecka ustawa antyżydowska, która wcześniej pozbawiła ją habilitacji i pracy uniwersyteckiej, udaremniła jej wydanie dzieła życia. W IV 1938 złożyła profesję wieczystą, a XII 1938 — odkryta przez gestapo — była zmuszona uciekać do Karmelu w Echt w Holandii. Tam opracowywał drobne eseje filozoficzne, teologiczne i mistyczne, z których najważniejsze to Wege der Gotteserkenntnis, poświęcone koncepcji poznania Boga i teologii symbolicznej Dionizego Areopagity; 1940–42 opracował rozprawę Wiedza krzyża: Studium o św. Janie od Krzyża (1950, wydanie polskie 1999). Aresztowana 2 VIII 1942; 7 VIII została przewieziona do obozu Auschwitz, gdzie 2 dni później zginęła w komorze gazowej. Wraz z nią zginęła jej siostra Róża, która także została kamelitanką. Kanonizowana przez Jana Pawła II (1998) i 1999 ogłoszona patronką Europy. Inne prace wydane w języku polskim: Pisma (t. 1–2 1982), Spór o prawdę istnienia. Listy Edith Stein do Romana Ingardena (1994), Twierdza duchowa (1998), Kobieta — jej zadanie według natury i łaski (1999).
Drogi myśli
W filozofii pod wpływem Husserla wyszła od fenomenologii, od problemów konstytuowania się doświadczenia w indywidualnej świadomości. Samodzielnie podjęła jednak zagadnienie wczucia, czyli kwestię poznawania innych osób na drodze bezpośredniego doświadczenia. Jej konwersja na katolicyzm poprowadziła ją w stronę myśli katolickiej. Szukała punktów stycznych między fenomenologią a myślą św. Tomasza z Akwinu. Podjęła podstawowe problemy metafizyki oraz filozofii religii, problemy Boga i duszy. W swoim gł. dziele Byt skończony a byt wieczny centr. kwestią uczyniła problem bytu. Byt, który jest czasowy, nie posiada swego istnienia, lecz jest nim wciąż obdarzany na nowo. Prawdziwie nieskończony byt, który jest Panem istnienia, nazwała Steina wiecznym bytem. Byt wieczny może być dostępny jedynie na drodze analogii. Jest więc w odniesieniu do osoby ludzkiej Bogiem osobowym. Inną fascynacją Stein była myśl Teresy z Ávili. Pod wpływem lektury jej Autobiografii zbliżyła do katolicyzmu. W Twierdzy duchowej, powstałej jako uzupełnienie pracy Byt skończony a byt wieczny, nawiązała do dzieła Teresy z Ávili Twierdza wewnętrzna. Przedstawiła koncepcję centrum duszy jako „miejsce, skąd pochodzi głos sumienia i dokonują się wolne, osobiste rozstrzygnięcia”.
Rzeczniczka praw kobiet
Już za życia rozgłos zdobyły poglądy Stein na temat miejsca i roli kobiety w społeczeństwie. Z jednej strony Stein krytykowała podejście feministyczne do tej kwestii, negujące doniosłość różnic między kobietą a mężczyzną. Sama Stein mocno podkreślała znaczenie tych różnic, akcentując jednak równorzędność obydwu aspektów natury ludzkiej i ich wzajemne uzupełnianie. Z drugiej zaś strony, mocno przeciwstawiała się tradycjonalizmowi, uznając doniosłe znaczenie pracy zawodowej kobiet, wzywając kobiety do zaangażowania społecznego i kościelnego (kwestię dopuszczenia kobiet do kapłaństwa widziała nie jako problem religijny, lecz tylko i wyłącznie praktyczny).
W XII 1989 we Wrocławiu powstało Towarzystwo im. Edyty Stein; obszarem działania tego stowarzyszenia jest szerzenie wiedzy o patronce, dbałość o pamiątki po niej, do dalszych celów Towarzystwa należą dialogi: polsko-niemiecki i chrześcijańsko-judaistyczny, a podstawową formą jego działalności są prelekcje dla członków i sympatyków, audycje radiowe, wywiady dla środków masowego przekazu oraz wydawnictwa dotyczące patronki i jej związków z Wrocławiem; miejscem spotkań jest Dom Edyty Stein we Wrocławiu.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia