Spengler Oswald

Spengler

[szp̣ŋlə^r]

Oswald, ur. 29 V 1880, Blankenburg (Harz), zm. 8 V 1936, Monachium,

niem. filozof historii i kultury.

Popularność zyskał dziełem Der Untergang des Abendlandes (t. 1 1918, wyd. 3 zmienione 1923, t. 2 1922) zawierającym poglądy, które stały się symbolem eur. katastrofizmu oraz wyrażały i współtworzyły intelektualną atmosferę Niemiec w okresie poprzedzającym dojście do władzy nazizmu. Koncepcja Spenglera wyrosła z niem. filozofii życia, stanowiąc mech. zlepek przenikających ją tendencji; jej metafizyczną podstawą była wizja jedności kosmosu i uniwersalnego charakteru rządzących życiem praw powstawania, rozwoju i ginięcia, przejawiających się także w dynamice 2 form bytu: Dasein (istnienie bezwiednego, wegetatywnego, roślinnego) oraz Wachsein (istnienia rozbudzonego, świadomego i samoświadomego, nacechowanego wewn. napięciem, swobodnego, zwierzęcego i ludzkiego); dzieje powszechne stanowią wg Spenglera panoramę 8 kultur rozwijających się od narodzin przez rozkwit (wyznaczany równowagą napięć między zjawiskami życia i tworami ludzkiej aktywności) po nieuchronny schyłek (znamionowany przez zanik wewn. dynamiki i dominację sztucznych wytworów hist.), czyli stadium kultury (cywilizacji); są one wyrazem 3 rodzajów dusz: magicznej, apollińskiej (kultura gr.-rzymska), faustycznej (kultura zachodnioeur.). Szczególne wrażenie na czytelnikach wywarły opisy schyłkowego stadium cywilizacji, sztucznego, zurbanizowanego, zatomizowanego społecznie i przeintelektualizowanego, stanowiącego zmierzch a zarazem dopełnienie kultury zachodnioeur., w którym gł. rolę odgrywać miała agresywna aktywność, cezaryzm, desperacki heroizm reprezentowane przez niem. naród. Polski wybór pism Historia, kultura, polityka (1990).

Bibliografia

A. KOŁAKOWSKI Spengler, Warszawa 1980.